آگورای باستانی آتن یونان

در میان جاذبه های گردشگری شهر آتن به مکانی می رسیم که نمونه های مختلفی از آن را در شهر های متعددی از قلمرو یونان باستان می توان شاهد بود، همان طور که در معرفی جاذبه های گردشگری شهر افسوس ترکیه در 2SAFAR با مکانی به نام آگورا رو به رو شدیم، این بار هم در قلب یونان باستان شاهد بقایای میدانی وسیع به نام آگورا خواهید بود. آگورا بیشتر به یک سنت اجتماعی و قانوی شبیه است، سنتی که به منظور یونانی شدن سرزمین های مختلف ساخته می شد و در قالب این سنت، رفتار ها، باور ها، اعتقادات و قوانین یونانی به اجرا در می آمد. از این رو، آگورا را صرفا یک مکان و محدوده ی جغرافیای نیست و تنها یک جاذبه ی باستانی به شمار نمی آید، آگورا یک جاذبه ی گردشگری هست اما از چندین جهت می توان آگورا را جاذبه ی فرهنگی، تاریخی و مذهبی دانست، به همین خاطر، دیدن این مجموعه ی باستانی در قلب یکی از شهر های مهم دوران باستان لحظات تماشایی و فراموش نشدنی را برای گردشگران رقم می زند.

حالا، در میان تمام آگورا های بر جا مانده در قلمرو یونان باستان، آگورای باستانی آتن، باشکوه ترین و اصیل ترین آگورای یونان باستان است و به طور دقیق تر، اگورای آتن نخستین سنت آگورایی یونان بود که در دیگر شهر یونان تکرار شد.همین مسئله جذابیت این بنای تاریخی را برای گردشگرانی که به این مکان رفته اند، بیشتر می کند. آگورای آتن تا قبل از قرن ششم پیش از میلاد، سکونت گاهی نزدیک آکروپولیس بود، این سکونت گاه در شمال غربی آکروپولیس قرار داشت. در بررسی های تاریخی، سولون ، دولت مرد و قانون گذار آتنی را موسس آگورا عنوان کرده اند. در متون تاریخی آتن سولون را پدر شهر آتن خطاب می کنند، سولون را پایه گذار دموکراسی در آتن شد. بر اساس متون تاریخی، در دوران سولون، آگورا پایه ریزی شد، اما تبدیل شدن آگورا به یک سنت یونانی در شهر های مختلف یونان، به آرامی شکل گرفت و در دوران یکی از حاکمان آتن به نام پسیستراتوس ساختار منسجم تر پیدا کرد. در سال 480 پیش از میلاد بخش های مختلفی از آگورای باستانی آتتن در حمله امپراتوری ایران ، هخامنشیان، ویران شد، اما پریکلس بار دیگر، مانند دیگر بخش های باستانی آتن، این محوطه ی باستانی را نیز سامان داد و آگورای بزرگ بار دیگر شکوفا شد. پس از گذشت نزدیک به 2 قرن، در سال 267 پیش از میلاد، قوم گوتیای(Gothic tribe) هرولیانز(Herulians) از اسکاندیناوی به آتن حمله کردند آگورای باستانی آتن به عنوان نماد این شهر ویران شد. در دوران بعد بار دیگر، بخش هایی از آن ساخته شد، تا اینکه با ورود ترکان مسلمان عثمانی به آتن، آگورا به مکانی مسکونی بدل شد و آگورای باستانی در زیر خاک قرار گرفت، البته شاید این از خوش شانسی آتنی ها بوده است.

با استقلال یافتن یونان مدرن، محوطه ی مسکونی ساخته شده بر روی آگورا تخریب شد و گروه های باستان شناسی به حفاری قسمت های مختلف این مجموعه پرداختند. در حدود سال 1890 میلادی بخش های وسیعی از آگورای باستانی بیرون آمد، چهره ی در خاک خفته ی آگورای باستانی آتن به جهان نشان داده شد. سفر ما برای معرفی آگورای باستانی همچنان ادامه دارد.

بدنبال آشنایی بیشتر با آگورای باستانی آتن، باید گفت، آگورا قلب آتن باستان بود، چرا تمام فعالیت های اداری، تجاری، سیاسی، اجتماعی، قضایی و حتی مذهبی در این قسمت از شهر به اجرا در می آمد. آگورای باستانی آتن همان جایی بود که سقراط فلسفه ی خود را شرح داد و درست همان جایی بود ، که 49 سال بعد از میلاد مسیح سنت پاول(St Paul) در آن حضور پیدا کرد. همان طور که پیش تر در خصوص تاریخی آگورای باستانی آتن عنوان کردیم، سولون به عنوان پدر شهر آتن آگورا را پایه ریزی کرد، آگورا میدان عمومی شهر بود، مهمترین میدان و محل تجمع عموم مردم، با قوانین و سنت ها مشخص، که نقش محوری نیز در شهر آتن داشت. بر اساس طرح کلی آگورا باستانی، که بقایای ستون ها و قسمت های مختلف آگورا مشخص است، دور تا دور محوطه ی آگورا رواق هایی وجود داشت، که در این رواق ها، افرادی با عنوان قاضی برای رسیدگی به امور مردم در آن ها به طور اختصاصی قرار داشتند.

این قاضی ها به شکایت ها و دعوا های مردم رسیدگی می کردند، به همین خاطر، بسیاری از مراودات و تجارت های مردم هم درست در همین میدان عمومی شهر یعنی آگورا برگزار می شد که در صورت، مشکل و یا راهنمایی به قاضی ها مراجعه کنند، در نتیجه آگورا علاوه بر ویژگی اداری اش، به مرکزیت اقتصادی شهر نیز بدل می شد.

این اهمیت اقتصادی باعث استفاده از المان های مذهبی در این میدان عمومی گردید، مرکزیت اقتصادی همواره در همه جای دنیا و در بسیاری از باور ها و عقاید مذهبی در کنار اماکن مذهبی قرار می گرفتند و یا به نوعی می توان نزدیکی و همسویی این دو را در جوامع مختلف مشاهده کرد. به همین خاطر مجسمه های خدایان یونان باستان در آگورا ها نصب شدند و معبد هفائستوس(Temple of Hephaestus) نیز در آگورا ساخته شد. با ساختار مند شدن آگورا، مراسم ها و جشن های عمومی و مذهبی در این میدان برگزار شد و به آرامی آگورا به یک سنت و نماد یونان باستان بدل شد. یکی از ویژگی های بارز آگورای باستانی آتن، قداست و احترامی بود که برای آن قائل بودند، چرا که در برخی از متون تاریخی از محدودیت های تردید مجرمین حتی برای حضور در جلسه ی محاکمه ای شان نیز خبر می دهند.

یکی از معروف ترین رخداد های عمومی در آگورای باستانی آتن، قانون استراسیزم است، که به قاتون تبعید در یونان باستان باز می گردد. بر اساس گفته های تاریخی، این قانون برای کسانی وضع می شد که دارای قدرت بودن و از قدرتشان سوء استفاده می کردند، لذا چنین افرادی که مورد سوء ظن مردم بودند با حضور حداقلی تعدادی مشخص و با شرایط و قوانین خاص به مدت مشخص از آتن و یا هر شهر یونانی دیگر تبعید می شدند.

به همین خاطر، آگورا، مجموعه ی بسیار ارزشمندی است که گردشگران می توانند بخش های مختلف آن را از نزدیک ببینند و به طور مشخص با بخش هایی از تمدن یونانی و ساختار قوانین و شکل اجتماعی آن حوکمت پیشرفته در عهد باستان آشنا شوند. لذتی که شاید تنها در سفر به آتن بتوان آن را تجربه کرد و در میان خرابه های آگورای باستانی آتن آن را لمس نمود.