یکی از معروف ترین برند هایی که از تمدن یونانی بر جای مانده، المپیک است، مجموعه ای که دنیای امروز را با تمدن یونانی گره زده و یکی از مهمترین المان های هویتی این کشور در جهان به شمار می رود، هرچند، ساختار، شکل و ماهیت کنونی مسابقات امپیک را نمی توان با نمونه ی آغازین آن مقابسه کرد اما بدون شک روح این مسابقات در یونان متولد شده و افراد بسیاری در نقاط مختلف دنیا، بدون آگاهی از بخش های مختلف تمدن یونان، المپیک را تنها مشخصه آشنایی شان با یونان می دانند و این بزرگترین مزیت تاریخی و بین المللی برای این کشور خواهد بود. به این بهانه، در آتن مکان ها و بناهای مختلفی می توانند گردشگران را با المپیک متصل کند اما یکی از شاخص ترین مکان های تاریخی این شهر، استادیم پاناتینایک است، مجموعه ی تاریخی و باستانی که از سال 1896 تا 2004 دوبار میزبان مسابقات المپیک بوده است، اما در دوران باستان یکی از میدان های همیشگی المپیک به شمار می رفت. با ما همراه باشید و با این بنای تاریخی آشنا شوید.
استادیم پاناتینایک یک میدان و عرصه ی ورزشی با شکوهی است که همه آن را با نام استادیوم پاناتینایک می شناسند، استادیم چند منظوره ای که به پلانی زیبا و منحصر به فرد ساخته شده و در دوره های مختلف تاریخی مورد توجه و یا فراموش قرار داشته است. بر اساس روایت ترایخی این مکان، در حدود قرن چهارم پیش از میلاد توسط فردی به نام Lykourgos لیکورگوس یکی از افراد سرشناس، متنفذ و ثرومند آتنی ساخته شد، البته در برخی از متون آمده است که این زمین متعلق به فردی دیگر بوده و لیکورگوس زمین را از او می خرد، برخی هم از واگذاری این زمین به لیکورگوس خبر می دهند با این حال، در حدود سال 330 پیش از میلاد، پلان اولیه ی استادیم ساخته می شود، پلانی که طول آن در حدود 204 متر و عرض آن 34 متر بود. البته در بخی از روایت هاری تاریخی این استادیوم را اثری به کمک اهالی سرشناس آتن می دانند که لیکور گوس اجرای آن را برعهده داشت.
اولین مشخصه ی ساخت این استادیم قرار داشتن آن در یک دره است، که میان دو تپه قرار داشته و از ابتدا نیز به همین منظور در نظر گرفته شده بود . روند ساخت این استادیوم در سال 330 پیش از میلاد به اتمام می رسد و در همان سال، بازی های آتنی یا همان المپیک در این مکان برگزار شده و استادیم پاناتینایک در این سال اولین میزبانی خود را انجام می دهد.
برخی بر این باورند، که به دلیل موقعیت و نزدیکی و ارتفاع مناسب تپه های دره ای که استادیوم در آن ساخته شده، از ابتدا محل برگزاری های بازی ها به صورت طبیعی بوده است و یا شاید صندلی های سنگی در این مکان وجود داشته است و در واقع، لیکورگوس تنها آن استادیوم طبیعی را به سازه ای انسانی و زیبا و بدل می کند، بر اساس همین دیدگاه ، مردم و شهروندان عادی آتنی بر روی تپه ها می نشستند و افرا و نخبگان شهر هم بر روی سکو های سنگین جای میگرفتند، اما در سال 330 پیش از میلاد این مکان با تغییرات قابل توجهی رو به رو می شود و آن تغییرات هویت امروزین این بنا را شکل می دهد، با ما در ادامه ی این مسیر همراه باشید.
در ادامه ی آشنایی با استادیوم پاناتینایک و پیش از آنکه به جزئیات ساختاری و معماری آن بپردازیم، بیشتر از یرگذشت این بنای باستانی خواهیم گفت.بنایی که عرصه با شکوهی از هنر آفرینی و توانمندی انسان دوهزار سال قبل تر است. از همین رو، به سراغ یکی از مهمترین تحولات تاریخی در این استادیوم می رویم، در حدود سال 144 میلادی استادیوم پاناتینایک، که ساختار و شکل یونانی اش پس از گذشت چندین قرن دچار آسیب و ویرانی شد، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت، مرمتی که این مجموعه را بیشتر به شکل امروزین اش نزدیک کرد و به طور کلی به لحاظ ساختاری بنای موجود بازمانده از این بازسازی مهم در این استادیوم است. اگر به خاطر داشته باشید و با ما در 2safar همراه بوده باشید، اودئون تاریخی شهر را برای شما معرفی کردیم، اودئون هردوس آتیکوس، بنایی که با تلاش و هزینه ی یکی از سرشناسان و بزرگان آن روزگار آتن به نام هردوس آتیکوس بنا شد و امروز نگین زرین بر سینه یاین شهر و این کشور به شمار می آید و در این مجموعه ی تاریخی یعنی استادیوم پاناتینایک نیز باید به نام هردوس آتیکوس اشاره کرد و از او نام برد.
در سال 144 میلادی، هردوس آتیکوس اقدام به بازسازی این استادیوم تاریخی نمود، به نوعی ساختار کنونی این مجموعه ی کم نظیر را با سنگ های مرمر از نو بنا کرد، فردی که بدون شک بخش های مهمی از تاریخ آتن به او مدیون است. هردوس آتیکوس را یک یونانی- رومی می شناشند، شخصیت یونانی الاصل، که به عنوان یک سناتور رومی، خدمات بسیاری را در قلمرو روم باستان انجان داد، او از اولین یونانی هایی بود که عنوان سناتور وارد مهمترین مرکز تصمیم گیری امپراتوری روم یعنی سنا شد، چهره ی برجسته ای که آثار و نام او را تنها در آتن نخواهید دید، بلکه این شخصیت تاریخی اقدامات مهمی در شهر های مختلف یونان، دیگر شهر های امپراتوری روم از جمله بخش های آسیایی انجام داد که ما در شهر آتن تا کنون به دو اثر متعلق به او رو به رو شده ایم، که هر کدام از این آثار را می توان به عنوان بخش مهمی از تمدن تاریخی یونان معرفی کرد.
یکی از مهمترین اقدامات صورت گرفته در این استادیوم افزایش 50 هزار نفری ظرفیت گنجایش این مجموعه بود، این استادیوم در روند بازسازی سال 144 میلادی به طور کامل با سنگ های تراشیده ی شده ی مرمر ساخته شد و هویت معماری یونانی آن نیز حفظ شد، اما نکته ی مهم در خصوص این استادیوم ، دمیده شدن روح رومی به این مجموعه است، که در افزایش ظرفیت آن نشان داده می شود، چرا که مقیاس بازسازی این مجموعه ی تاریخی را استادیوم دومینیان شهر رم قرار دادند، مجموعه ی که بر اساس المان های هلنی و کلاسیک چهره ای تازه یافت، برخی از تاریخ نویسان معتقدند، این مجموعه استادیومی یونانی با چهره و دیدنی هایی رومی است. با افزایش ظرفیت استادیوم، مجموعه ی پاناتینایک به یکی از مهمترین بخش های آتن تبدیل شد و در کل دوران سلطه رومیان، یکی از مهمترین عناصر هویتی یونانی- رومی به شمار می رفت. با ما در ادامه ی این سفر همراه باشید و با هم استادیوم پاناتینایک را در گذر زمان بیشتر بشناسیم.
پایان دوران شکوه و جلال باستانی استادیوم پاناتینایک، را می توان همزمان با پایان یافتن جشن های هلنی در اواخر قرن چهارم میلادی دانست، در این دوره از تاریخ یونان و روم، تئودوسیس اول که با نام تئودوسیس کبیر هم در تاریخ از او یاد می شود، در خلال خلال سال های 379 تا 395 امپراتور روم می شود و می توان او را آخرین امپراتور روم نامید پراکه پس از پایان دوران امپراتوری او، قلمرو وسیع روم به دو قسمت شرقی و غربی بدل شد. یکی از مهمترین فرمان های تاریخی این امپراتور نامی ممنوعیت جشن ها و نبرد های خونین بود که در میادینی مانند استادیوم پاناتینایک در کل امپراتوری طی جشن های هلنی برگزار می شود.
با ممنوعیت نبرد های خونین، استادیوم هم اهمیت اش رنگ باخت، به آرامی به بخشی فراموش شده بدل شد، با فرماپاشی امپراتوری روم، آتن بخشی از امپراتوری روم شرقی بود و طی جنگ های مختلف عرصه تاخت و تاز شوالیه ها و حکام آتنی بود، تنها حضور شوالیه ها و سربازان صلیبی برای نشان دادن اقتدار و قدرتشان برای نبرد در سرزمین های مقدس با مسلمانان، بار دیگر مورد توجه واقع شد، اما قابل مقایسه با شکوه باستانی اش نبود، طی چندین قرن آسیب های فراوانی به این بنای تاریخی وارد شد.
در بسیاری از سفرنامه ها قرت 8 تا 17 از ویرانی و آسیب های این بنای تاریخی بسیار گفته شده، بخصوص با شکست امپراتوری روم شرقی و غلبه و حضور عثمانی ها در یونان و آتن، استادیم پاناتینایک بیش از پیش متروک شد، به نحوی که در میدان اصلی این استادیوم گندم می کاریدند و از شکوه از یاد رفته یونان خبری نبود.سکو های مرمرین استادیوم ویران شده بودند، رواق های استادیوم بر زمین افتاده بودند و بخش های مختلفی از آنها هم به مکان دیگری منتقل شدند.
نکته جالب تر اینکه، به جای سنت ها و آئین باستانی، باور های خرافاتی و بی هویت زیادی در حاشیه ی این استادیوم شکل گرفته بود، بسیاری این عرصه عظیم و باشکوه را جادویی می دانستند و برای طلسم و گشایش از دروازه های استادیوم پاناتینایک رد می شدند. اما با شکل گیری جریان های استقلال طلب یونان و حمایت کشور های اروپایی به ویژه روسیه و فرانسه، یونان در اوایل قرن نوزدهم هویت گمشده اش را بدست آورد، و مهمترین بخش این جریان، بازآفرینی هویت و المان های هویتی اش بود. از این رو، بسیاری از بنا های تاریخی وباستانی مورد توجه قرار گرفتند.
کاوش های باستانی متعددی در قسمت های مختلف آتن شروع به فعالیت کردن و بنا ها و آثار باستانی به آرامی و یک به یک سر از خاک برآوردند، یکی از این بنای های تاریخی همین استادیوم پاناتینایک بود، اگر به یاد داشته باشید، در معرفی ابتدائی این استادیوم گفتیم که این مجموعه بر روی یک از زمین های کشاورزی آتن و یک تنگه مانند بنا شد، از همین رو، باستان شناسان هم به دنبال برخی از سکوها و پلان کلی استادیوم بار دیگر این مجموعه تاریخی را از دل خاک بیرون آورند و از دهه ی 1830 تا 1870 کاوش های باستان شناسی متعددی در این مجموعه صورت گرفتو استادیوم پاناتینایک، آماده ی قدم گذاشتن در عصری تازه و دورانی دیگر گون شد. با ما در ادامه این مسیر جذاب همراه باشید.
استادیوم پاناتینایک، پس از استقلال و کشف دوباره اش، روزگاری تازه را آغاز کرد، و پس از نزدیک به دو هزار سال، بار دیگر شمایل باستانی اش را بدست آورد. اگر ما در 2safar همراه بوده باشید، در باغ ملی ما ساختمان زیبای زاپیون را به شما معرفی کردیم، بنایی زیبا و تاریخی که توسط یکی از ثروتمندان آتنی به نام اوانجلوس زاپاس، بنا شد و او به واسطه ی عشق و علاقه اش فرهنگ و تمدن یونان باستان و برای احیای هویت ملی یونان جدید، پایه های برگزاری دوباره ی مسابقات المپیک را در اواخر قرن نوزدهم ایجاد کرد و استادیوم پاناتینایک هم از توجه زاپاس محروم نماند. با کشف آثار و بقایای تاریخی این استادیوم، با کمک ها و حمایت های مالی زاپاس مورد مرمت اولیه قرار گرفت و در سال 1870 و 1875 میزبان بازی های باستانی المپیک شد و با حضور جمعیتی بالغ بر 30 هزار نفر در آتن برگزار می شدند و این تازه آغاز عصر جدید استادیوم پاناتینایک محسوب می شد. با برگزاری این مسابقات، زاپاس هدف برگزاری المپیک به صورت مدرن را محتمل تر دید و از این رو، بازسازی و مرمت دوباره ی این استادیوم را از سر گرفت و این بار، از بزرگان آن روزگار یونان، ولیعهد یونان و یکی از تجار معروف و ثروتمند یونانی به نام جوزف آوروف George Averoff کمک خواست و آنها نیز برای بازسازی دوباره ی استادیوم پس از استقلال یونان و به منظور آماده سازی این استادیوم برای مسابقات المپیک 1896 حمایت های مالی قابل توجهی را انجام دادند.
این روند بازسازی زیر نظری یکی از معماران معروف یونان به نام آناتاسیوس متاکساس Anastasios Metaxas انجام گرفت. این عملیات بازسازی در سال 1890 آغاز شد. در این بازسازی که با هزینه ی بسیاری انجام گرفت، استادیوم U شکل پاناتینایک به شکل باشکوهی دوباره احیا شد ، که تمامی هزینه های این بازسازی عظیم را آوروف متقبل شد، به همین خاطر، در سال آغاز المپیک یعنی 1896، و با آغاز کار این استادیوم، از مجسمه ی جوزوف آوروف بیرون از استادیوم رونمایی شد و به نوعی از حمایت های او تشکر به عمل آمد و گردشگران امروزه نیز می توانند این مجسمه ی تاریخی را بیرون از استادیوم پاناتینایک از نزدیک مشاهده کنند.
افتتاحیه المپیک 1896 را می توان با شکوه ترین افتتاح این استادیوم دانست، بنایی که پس از نزدیک به دو هزار سال، به شکلی بسیاری باشکوهی، هویت باستانی اش را دوباره به دست آورد. حضور 80 هزار نفر در این مجموعه ی باستانی، شگفت انگیز بود، استادیومی که با چهره ای مدرن، دارای اصالتی باستانی بود. جورج اول و خانواده ی سلطنتی در جایگاه ویژه ی این استادیوم، شاهد حضور ورزش کاران از کشور های مختلف بودند. طی آن مسابقات ورزش هایی از جمله ژیمناستیک، وزنه برداری و کشتی در این استادیم برگزار شد و اختتامیه ی این مسابقات هم درست در همین استادیوم برگزار گردید و این استادیوم به بخشی از تاریخ معاصر یونان نیز بدل شد.
روایت تاریخی رویداد های این استادیوم، برای گردشگرانی که به این مکان قدم می گذارند، هیجان، لذت و اشتیاق بیشتری را ایجاد می کند، بنا های تاریخی، و مکان های باستانی، مهمترین ویژگی شان ، دیرینگی و روایت گری شان از هویت و تمدن است، که از آن بر جای مانده اند و برای گردشگران هم در کنار تمام تفریحات و جنبه های مختلف این روایت ها، جذابیت بسیاری خواهد داشت، با ما در ادامه ی مسیر همراه باشید.
با شروع قرن بیستم، استادیوم پاناتینایک، با هویت باستانی و چهره ای نسبتا مدرن خود، در سال 1906 میزبان دومین بازی های بین المللی المپیک شد،رویدادی که به دلیل شکوه دوره ی قبل مسابقات بار دیگر در زادگاه المپیک برگزار گردید. این مسابقات به صورت یک رویداد چند ورزشی در تاریخ ثبت شده است. در خلال جنگ های جهانی، و سالهای تاریک و سیاه اروپا، این استادیوم عرصه ای شکوه مند را به خود ندید، هرچند صدای چکمه های سربازان هیتلر در میدان اصلی این استادیوم شندیده شد اما، خاطرات تلخ و ویرانی و فراموشی این استادیوم تکرار نشد و پاناتینایک بار دیگر، به عرصه شادی و نماد هویتی آتنی ها بدل گردید.
در اواخر دهه ی 1960 اروپایی های بسیاری راهی آتن شدند تا بتوانند، یکی از تماشاگران فینال جام حذفی مسابقات بسکتبال اروپا در همان سال شوند، میزبان نیم AEK آتن بود که در حضور 40 هزار نفر به پیروزی دست، یافت و باز این میدان قدیمی وتاریخی، شاهد شور و اشتیاق بسیاری از تماشاچیان بود، به همین خاطر، در خاطره ی معاصر اروپا، و حتی دیگر نقاط و ورزشگاران جهان، استادیوم پاناتینایک جای خود را باز کرد و به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری و یکی از مهمترین و مشهور ترین بنا های تاریخی شهر آتن، مورد توجه گردشگران قرار خواهد گرفت.
در سال های بعد با توجه به ماهیت سیاسی حکومت یونان، رژه های نظامی بسیاری بر روی این میدان باشکوه صورت گرفت، سیستم های تبلیغاتی این رژیم های سیاسی، بهترین استفاده را از دیرینگی باستانی و هویت تاریخی این بنای تاریخی کردند و خود را بهترین جانشین برای تمدن یونانی با رویکری ملی گرایانه داشتند. با این حال، هویت اصلی این بنای تاریخی، را جشن ها و بازی های باستانی گره زده اند. قرن بیست و یکم هم با میزبانی آتن از مسابقات المپیک آغاز شد، مسابقاتی که در سال 2004 برگزار گردید. این بار بنای تاریخی استادیوم پاناتینایک، بدون یک مرمت و تغییر اساسی و تنها یک مرمت ساده در این استادیوم صورت گرفت، مسابقات تیراندازی در این بخش از شهر آتن برگزار شد، جمعیت زیادی از مردم و گردشگران به این استادیوم باستانی آمدند و هیجان مسابقات را در فضایی باستانی تجربه نمودند. استادیوم پاناتینایک، تنها یک مکان و یک مجموعه ی ورزشی به شمار نمی آید، و یا تنها یک مجموعه ی باستانی با سکو های سنگی و جایگاه های قدیمی نیست و یا اینکه گردشگران نمی توانند تنها از روی رویداد ها و حوادث تاریخی و ورزشی مهم این مجموعه را، نظاره گر باشند، همه ای این موارد، تنها بخشی از واقعیت پاناتینایک هستند.
هنگامی که به عنوان یک گردشگر قدم به چنین میدانی می گذارید، هویتی باستانی، هویتی بلوغ یافته و پیشرفته را خواهید دید، که با وجود گذشت نزدیک به 20 قرن همچنان الهام بخش بسیاری از فعالیت ها و اقدامات قرن بیستمی و قرن بیست و یکی از است و این می تواند بزرگترین افتخار برای آتنی ها و یونانی ها باشد. لایه های تاریخی این بنا، روایت ساده ، اما عمیق از تاریخ پاناتینایک است، مکانی که دانستن تاریخ اش بازدید و دیدن قسمت های مختلف اش، آن را برای گردشگران لذت بخش تر، صمیمی تر و به یاد ماندی تر خواهد کرد و ما در 2safar به دنبال چنین آشنایی برای شما هستیم با ما در این مسیر همراه باشید.
پس از آشنایی مختصر با تاریخ و سرگذشت استادیوم پاناتینایک، وقتی به این استادیوم می رسید و این بنای و مجموعه ی باستانی را از نمایی نزدیک تر نگاه می کنید، به واقع آن را عنصری ناشناخته، غریب و منحصر به فرد نخواهید دید، شاید آن را نمونه ای قدیمی از استادیوم ها مدرن در نقاط مختلف دنیا بدانید، استادیومی که مهمترین مشخصه ی ظاهری متفاوت آن شاید شکل U شکل آن باشد، که در برخی از استادیوم ها شکل های متفاوت تری در دنیای امروز خواهید دید. سکو های سنگی و فرمت ساختاری آن برای بسیاری از گردشگران همان گونه که گفته شد، چیز تازه ای نیست، اما به عنوان گردشگران و میهمان که قدم به دل تاریخ باستان گذاشته اند، باید این نکته را بدانید، که تمام استادیوم های ورزشی، میدان های ورزشی که بخشی از تمدن امروز و حافظه ی تاریخی ماست، الگو های تحول یافته ای از استادیوم های یونانی و رومی هستند.
استادیوم ها در یونان باستان و پس از آن در عهد روم، یکی از محوری ترین فضا های ورزشی، مدنی، سیاسی و اجتماعی جوامع به شمار می رفت، که البته با ظهور مسیحیت و مرکزیت کلیسا، بسیاری از نقش های مهم استادیوم ها از میان رفت و استادیوم ها به ویرانه های باستانی و گاه مکانی برای نمایش قدرت ارتش بدل شدند، اما با شکل گیری دینای مدرن، این المان باستانی روح تازه ای یافت و استادیوم پاناتینایک را می توان یکی از مهمترین الگو های استادیوم های کنونی دانست. با مرمت و بازسازی این مکان و افتتاح مسابقات المپیک، بسیاری از کشور ها به سراغ المان های ساخت چنین استادیوم هایی در دوران باستان رفتند و در نقاط مختلف دنیا با انجام تغییراتی استادیوم ها به بخشی از زندگی روز مره ی مردم بدل شدند و به تدریج همان مرکزیت فرهنگی، اجتماعی، مدنی، سیاسی و این بار اقتصادی هم به هویت ورزشی چنین مکان هایی اضافه شدند. اما همان طور که دید، الگوی اولیه این مجموعه های مهم و کلیدی شهر های مختلف دنیا برگرفته از تمدن یونان و روم بوده است.
حال، وقتی به این بنای تاریخی با آن قدمت و دیرینگی نگاه می کنید، عظمت اش برای تان، عینی تر می شود، هنگامی که در دروازه های ورودی استادیوم به روی سکوه ها می روید، با این پیش زمینه، تصور تاریخی تان عمیق تر می شود و هیجان حضور در استادیوم پاناتینایک برای شما جدی تر خواهد شد. این استا دیوم در قرن بیستم، یکی از مدرن ترین مجموعه های فرهنگی، ورزشی و اجتماعی یونان بود، جایی که پس از برگزاری المپیک های 1896 و 1907 در سال 1916 میزبان یکی از مهمترین کنسرت های آتن شد، در این تاریخ آیدا جوزپه واردی خواننده ی معروف اپرا برنامه ی خود را در این استادیوم تاریخی برگزار کرد.در اواخر قرن بیستم یعنی دهه ی 1980 گروه و بند های بسیاری در این مکان برنامه های خود را اجرا کردند و پاناتینایک در قرن بیستم هویت اش را پر رنگ تر و با شکوه تر می دید.
به همین خاطر، دیدن این مجموعه و نشستن بر روی جایگاه تماشاچیان این استادیوم می تواند یکی از جذاب ترین خاطرات شما در آتن باشد، جایی که شما را در یک زمان به دو دوره ی تاریخی گره می زند، از رویداد های دوران باستان تا رخ داد ها و رویداد های مهم اواخر قرن 19 و 20 و شما هم بخشی از خاطرات پاناتینایک می شوید.
