با روی کار آمدن رضا شاه و آغاز سلسله ی پهلوی، معماری اولین نمود های تغییر در کشور به شمار می رفت، که در پس این تغییر الگو، اهداف و نیات و مسیری تازه وجود داشت. در دوران پهلوی اول برای هویت سازی حکومت و ایجاد تغییرات مدرن در ایران، بر مولفه های باستانی تاکید بسیار شد و این تغییرات از سوی حکومت به صورت اجبار اجرا می شد، که در بسیاری از بنا های متعلق به این دوره ی تاریخ ایران می توان نمود هایی از آن را مشاهده نمود، که البته بسیاری از این بنا ها را ساختمان های دولتی و اداری تشکیل می دادند که به دنبال فاصله گرفتن از المان های معماری ایرانی دوران اسلامی بود، که به دنبال تلاش برای نزدیکی به غرب و تاکید بر المان های معماری ایران باستان بود. با این حال، این دوره ی تاریخی در معماری تغییراتی ایجاد نمود که بنا های برجامانده از آن دوره ی تاریخی امروزه به عنوان آثار تاریخی ایران شناخته می شوند و روایت گر دوره ای از تاریخ این سرزمین هستند.
برای دیدن یکی از نمونه های معماری این دوره ی تاریخی در زنجان باید به سبزه میدان این شهر بروید، سبزه ی میدان یکی از بافت های قدیمی و مهم شهر به شمار می آید و به نظر می رسد قلب اداری زنجان در اواخر دوران قاجاریه و اوایل حکومت پهلوی اول در این بخش از شهر وجود داشته است و بنای عمارت دارایی به عنوان یکی از ساختمان مهم شهر و مهمتر از آن یکی از بنا های متعلق به دوران پهلوی اول در آن ساخته شده است. بر اساس کتیبه ای که در سردر این عمارت وجود دارد، تاریخ ساخت آن به سال 1316 هجری شمسی می رسد. پس از اتمام ساخت این عمارت، ادارهی مالیه زنجان در آنجا آغاز به کار می کند.
اما مهمترین ویژگی های این عمارت را برای گردشگران جذاب می نماید، معماری آن است، عمارت دارایی توسط طراحان مطرح آن دوره ی ایران یعنی وارطان هوانسیان، پل آبکار و گابریل گورکیان طراحی می شود، وارطان از معماران معروف آن روزگار ایران بود که یکی از پیشرو های معماری نو ایرانی به شمار آمد، وی از ارامنه ایران بود و در تبریز به دنیا آمد، از نمونه های آثار او می توان به هتل دربند، کاخ سعد آباد و تعداد بسیار از بنا های معروف ایران در دوران پهلوی اول و دوم اشاره کرد. پل آبکار و گابریل گورکیان هم از ارامنه ی ایرانی بودند که به عنوان معماران نوگرای ایرانی شناخته می شدند، ساختمان نیاگارا، کلیسای ارامنه ی سفارت روسیه، کاخ دادگستری تهران، ساختمان 7 وزرات خارجه و بسیاری از بنا های آن دوره ی تاریخی نیز متعلق به این دو معمار برجسته بود، که ساختمان عمارت دارایی شهر زنجان حاصل یک طراحی جمعی بود.
به همین خاطر، این عمارت یکی از نمونه های کامل و ساده از معماری نوگرایی محسوب می شود، گردشگران و علاقه مندان به معماری و تاریخ می توانند، ریشه و المان های این سبک از معماری را در این بنای تاریخی در سبزه میدان زنجان مشاهده کنند، با ما در ادامه مسیر همراه باشید تا جزئیات بیشتری از این عمارت را با هم ببینیم.
در ادامه ی معرفی عمارت زیبای دارایی در شهر تاریخی زنجان، باید به جزئیات بیشتری از معماری مدرن این بنا اشاره کرد، بنایی سه طبقه که شکل و ساختار معماری آن، ماهیت و هویت آن را نشان می دهد، در ساخت این بنا سنگ، آجر، سیمان و آهن مهمترین مصالح بکار رفته به شمار می آید و آجر چینی مهمترین هنر معماری عمارت دارایی است، یکی از ویژگی های بارز این بنا، قرینه بودن پنجره های بناست، تراس ها وشکل آن نیز از دیگر مشخصه های عمارت دارایی به شمار می آید در گذشته این عمارت دارای باغی بزرگ و زیبا بود که در توسعه شهر و خیابان کشی های زنجان از میان رفت و خود ساختمان عمارت حفظ شد و مورد مرمت قرار گرفت، تا اینکه در سال 1390 موزه ی هنر های سنتی و صنایع دستی استان زنجان در این عمارت تاریخی دایر شد و علاوه بر بقا و نگهداری این عمارت دیدنی، بخش ها مختلفی از عناصر فرهنگی، هویتی و اجتماعی شهر زنجان به عنوان یکی از مهمترین ستون های هویتی این شهر در این عمارت افتتاح شد.
موزه ها بهترین مکان ها برای معرفی و نشان دادن آن چیزی است که می خواهیم از خود به نمایش بگذاریم، عناصر انتخابی و هدف مند که مهمترین ویژگی های فرهنگی، هویتی، هنری، تاریخی و اجتماعی یک جامعه، کشور، ملت و شهر را به نمایش می گذارد. اما علاوه بر هدف مند بودن این عناصر فرهنگی و اجتماعی، در موزه های فرهنگی، گردشگران و بازدید کنندگان می توانند، عناصر فرهنگی متعدد و متنوع یک جامعه را در یک مکان مشاهده نمایند. موزه ی های صنایع دستی و هنر های سنتی یکی از این موزه های پر تنوع و کاربردی است، در جوامع سنتی با توجه به گذشته و دیرینگی موجود در آنها، هنر یکی از بخش های زندگی شان به شمار می آید و گردشگران می توانند شاهد هنر های متعدد و متنوعی در چنین مناطقی باشند، اما در روزگار امروز ، به پیشرفت های تکنولوژی و افزایش تولیدات مدرن و کارخانه ای بسیار از هنر ها و صنایع دستی در شکل بسیار محدود تولید می شوند و برخی از آنها هم تا حدود از میان رفته اند، به همین خاطر شناخت چنین بخش هایی از یک جامع سنتی دشوار است، اما با شکل گیری موزه های هنر های سنتی و صنایع دستی امکان بازدید و شناخت آنها حفظ شده و هنر ها و صنایع دستی گوناگون را می توان را در قالب بخش های مختلف این موزه های به نظاره نشست.
موزه ی هنر های سنتی و صنایع دستی شهر زنجان هم در سال 1390 در عمارت تاریخی و زیبای دارایی شکل گرفت، موزه ای که با توجه به دیرینگی فرهنگی و تاریخی زنجان، موزه ای بسیار تماشایی به شمار می آید و گردشگران در این موزه شاهد هنر ها و صنایع بسیار زیبایی خواهند بود، که علاوه بر قدمت و دیرینگی شان، دارای جنبه های بسیار ظریف، هنرمندانه و تماشایی هستند و گردشگران می توانند هنر های سنتی و هویتی زنجان را بهتر درک کنند. ظروف مسی در کنار آثار مسی قلمزنی شده یکی از بخش های تماشایی موزه ی هنر های سنتی و صنایع دستی است، چاقو های بسیار متنوع به عنوان یکی از اصلی ترین صنایع دستی این شهر نیز پیش روی شما قرار دارد، شمشیر، گلیم بافی، چاروق دوزی و بسیاری دیگر از عناصر هنر و سنتی در این شهر را می توان در این موزه دید و لذت سفر به این شهر دیدنی را تکمیل کرد.
