آرامگاه و موزه ی نادر شاه افشار مشهد

در سرزمینی مانند ایران قدم گذاشتن در هر گوشه و کنارش، شما را به بخشی از تاریخ ایران و حتی جهان خواهد برد و مشهد هم از این قاعده مستثنی نیست، سرزمینی که در معرفی جاذبه های دیدنی مجموعه ی رضوی با بخش های مختلفی از آن برخورد کردیم و این بار به سراغ مکانی خواهیم رفت، که یکی از نام آورترین پادشاهان ایران و جهان در آنجا دفن شده و بنایی باشکوه بر روی مزار ایشان ساخته شده است و امروزه این آرامگاه یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری شهر مشهد به شمار می رود. اگر بخواهیم اطلاعات اندکی درخصوص این مکان داشته باشیم ابتدا باید نادر شاه افشار را بشناسیم.

نادر شاه افشار آخرین کشور گشای ایران و آخرین جهان کشای شرق بود، فردی که نقش مهمی در تاریخ این سرزمین از خود بر جای گذاشت و اگر صادقانه به تاریخ این سرزمین نگاه کنیم، پادشاهی واقعی بر سرزمین زخمی و تکه تکه شده از دشمنان خارج بود. نادر شاه افشار ناجی سرزمینی شد، که با افول و سقوط سلسله ی پر جلال و جبروت صفوی توسط محمود افغان مورد هجوم دشمنان خارجی قرار گرفت. تیتر وار اگر از رویداد های تاریخی آن دوره ی ایران پر آشب بگذریم، نادر شاه با قدرت رهبری و درایت ذاتی اش، افغان ها را از قلب ایران بیرون کرد، سپس دست روس ها را از نواحی شمال ایران کوتاه نمود و با جنگ های متعدد با عثمانی ها، آنان را طی معاهداتی از قلمروی آن زمان ایران بیرون راند و آن گاه ساز کشور گشایی کوک کرد و عازم سرزمین ثروتمند هند شد و در نواحی آسیای مرکزی امروزی ، جولان داد و شکوه از دست رفته ی امپراتوری های ایران را بار دیگر زنده کرد. برای بسیاری نادر شاه تنها کشور پادشاهی پیروز نبود بلکه غروری احیای شده ی سرزمینی کهن به شمار می رفت.

جدا از تمام روایت های تاریخی ، آرامگاه نادر شاه افشار در شهر مشهد امروزه یکی از جاذبه های گردشگری محبوب به شمار می رود که بنای امروزینش در سال 1342 توسط هوشنگ سیحون، معمار، طراح، نقاش و هنرمند ایرانی طراحی و ساخته شد. از دیگر آثار فاخر و باشکوه این معمار و هنر مند بزرگ می توان به آرامگاه بوعلی سینا در همدان(2safar در معرفی جاذبه های گردشگری شهر همدان به معرفی آرامگاه بوعلی سینا پرداخته و شما می توانید برای کسب اطلاات بیشتر به سایت ما سر بزنید) ، آرامگاه خیام در نیشابور و آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی در شهر طوس اشاره کرد. البته در دوران خود نادر در نزدیکی حرم امام رضا، آرامگاهی برای نادر شاه ساخته شد، اما تا سال های پایانی سلطنت قاجار و حکمرانی قوام السلطنه، بقایای جسد نادر در تهران ماند و در این دوره در حدود سال های 1296 شمسی، آرامگاهی به دستور والی شهر، قوام السلطنه، ساخته و جسد نادر به مشهد آورده شد. اما همان طور که گفته شد، بنای کنوبی مقبره نادر شاه جهان گشا، از قبیله ی افشار، متعلق به دوران پهلوی دوم است. این بنا امروزه یکی از آثار ملی شناخته می شود و شما می توانید در ادامه معرفی آرامگاه نادرشاه افشار با ما همراه باشید.

در ادامه ی بازدید از آرامگاه نادر شاه افشار، به سراغ تالار های موزه ی نادری خواهیم رفت، همان طور که در مطالب قبل تر در خصوص این مکان گفتیم، بنای آرامگاه با معماری با ابهت و باشکوهش علاوه بر محل دفن نادر شاه افشار، دو موزه را نیز در خود جای داده، که در این دو تالار، گردشگران با آثار و اشیاء تاریخی متعلق به عصر نادر شاه و دیگر دوره های تاریخی رو به رو هستند.

موزه ی نادری از دو تالار تشکیل شده است، در تالار شماره یک، آثار و اشیاء برجای مانده از دوران افشاریه به نمایش درآمده و مانند ماهیت خود این سلسله ، نادر شاه افشار هویت اصلی آن به شمار می آید. در این تالار، غرفه های متعددی وجود داردکه گردشگران می توانند در ابتدای این تالار انواع سلاح های سرد بکار رفته در عهد افشاری را از نزدیک ببینند، شمشیر و تبرزین نادر شاه مهمترین این سلاح های هستند، البته دو شمیر نارد شاه که دو شمشیر نمادین و خاص او به شمار می آیند در قسمت دیگری به صورت جداگانه به نمایش درآمده، که بر روی یکی از شمشیر های کلمه السطان نادر حکاکی شده و بر روی شمشیر دیگری هم شعری طلا کوب شده که تاریخ ساخت این شمشیر به زمان تاج گذاری نادر شاه در دشت مغان باز می گردد. در بخش سلاح های عهد افشاری گردشگران می توانند کمان ها، پیکان ها، نیزه و سپر های برجامانده از آن دوره ی تاریخی را نیز مشاهده کنند.

قسمت دیگر این تالار به لباس های دوران افشاریه اختصاص دارد، که سبک و شیوه ی پوشش در آن دوره تاریخی را به گردشگران نشان می دهد، در کنار لباس های معمول آن دوره زره های نظامی و لیاس های نظامی هم در غرفه های این بخش قرار دارند که بدون شک برای گردشگران جذابیت بسیاری خواهد داشت.از دیگر قسمت های تالار یک، تابلو های نقاشی است که در برخی از آنها تصویر نادر طراحی شده و تعدادی از آنها هم جنگ های نادر شاه را به تصویر می کشاند، که مهمترین تابلو در میان تابلو های نقاشی این مجموعه، تصویر نقاشی شده ی جنگ کرنال(نبرد مشهور نادرشاه در هند است) می باشد. در گوشه ی دیگر این تالار، زین و وسایل اسب سواری وجود دارد که در کنار آنها چندین نسخه ی خطی خودنمائی می کنند، که در میان آنها می توان به کتاب تاریخ جهانگشای نادری اشاره کرد.

اما دومین تالار این موزه در بر دارنده تصاویر و اطلاعاتی است که علاوه بر نادر افشار قسمت دیگری از تاریخ ایران را با محوریت شخصی بنام کلنل پسیان روایت می کند، در این بخش تصاویر و اطلاعات تاریخی در خصوص دوره افشاریه و کلنل پسیان در معرض دید گردشگران قرار دارد. محمد تقی پسیان از آن دست شخصیت های تاریخ ایران است، که برخی او را از قهرمانان ناکام این سرزمین می دانند و برخی هم این شخصیت سیاسی را تلاشی ناکام برای تکه کردن تمامیت ارضی ایران می نامند. کلنل محمد تقی پسیان پس از مدتی تعارض با حکومت کودتایی سید ضیاالدین طباطبائی در خلال سال 1299، حاکم خراسان بود و در سال 1300در نبرد با قوای حکومت مرکزی شکست و براساس داستان های تاریخی در نبردی دراماتیک جانش را از دست داد و جسد او در مجموعه باغ نادری دفن شد و امروزه گردشگران بسیاری می توانند آرامگاه او را در گوشه ای از این مجموعه ی عظیم مشاهده کنند.

در ادامه ی معرفی آرامگاه نادر شاه افشار، ابتدا باید به سراغ معماری فاخر و باشکوه این بنا برویم، همان طور که مطلب قبلی در سایت 2safar عنوان کردیم این اثر توسط معماری معروف و بنام ایرانی ، هوشنگ سیحون طراحی و ساخته شد. خود هوشنگ سیحون در کتاب نگاهی به ایران می نویسد: "ماده ی اصلی ساختمان از سنگ خارای منطقه کوهسنگی مشهد، مشهور به سنگ هرکاره است. این سنگ یکی از مقاوم‌ترین سنگ‌هایِی است که در ایران وجود دارد.شکل کلی مقبره ی نادر به شکل شش ضلعی متناسبی است که شکل سیاه چادر هایی را تداعی می‌کند؛ دلیل این امر همین نکته‌است که نادر به جای کاخ، در زیر چادر زندگی می‌کرد". البته او در بخش دیگری از کتاب می گوید انتخاب سنگ و اشاره به مقاومت آن به منظور تاکید بر عظمت و قدرت نادر شاه افشار داشته است. از این رو، گردشگران خود را مقابل بنایی می بینند، که معمار آن برای در جزئیات آن حتی نوع سنگش هم دقت کرده و اثری چنین زیبا را بنا کرده است.

ساختمان آرامگاه نادر شاه، بر مبنای دو شکل مربعی و مثلثی طراحی شده و طراحی زیبا و مفهومی این بنا به گونه ای است که بخش هایی از زندگی، جنگ و نبرد های نادر شاه افشار را در ذهن ببینندگان اثر تداعی می نماید. به طور کلی، هوشنگ سیحون با بکار گیری مشخصه های اصلی و ویژگی های بارز نادر شاه و دوران او اثری زیبا را خلق کرده که پس از مجموعه ی حرم رضوی، مشهور ترین و پر بازدید ترین جاذبه ی شهر مشهد به شمار می رود.

یکی دیگر از مشخصه های اصلی این مکان، که امروزه بیشتر گردشگران ارامگاه نادر را با آن می شناسند، برج پایه و مجموعه ی مجسمه های بالای آن است. در این بخش پایه ای سنگی، چنان با ابهت طراحی شده و مجسمه های در حال یورش اش، حمله ی نادر شاه را هند یادآور می شود، یورشی که شاید بتوان آن را آخرین کشور گشائی امپراتوری از شرق دانست. در مجموعه ی مجسمه ها که توسط مجسمه ساز معروف ایرانی ابوالحسن صدیقی ساخته شده، نادر شاه با تبرزین معروف اش و سوار بر اسب خود در حال حمله است و سربازان او به شکلی حماسی او را دنبال می کنند. از نکات قابل توجه در این تصویر، اشتیاق و میل ایرانیان عصر نادر شاه برای بازیابی مجدد غرور ملی شان، پس از حمله افغان ها و تصرف اصفهان بوده است و این مجسمه ها به درستی خواست و اراده ملی برای حمایت از نادر شاه افشار و احیای عظمت ایران را نشان می دهد.

صدیقی این مجسمه ها را از جنس برنز در روم ایتالیا ساخت و اثری بسیار ماندگار و فاخر خلق کرد. این المان های هویتی منعکس شده در آرامگاه نادرشاه افشار، که با درایت و هوشمندیِ هوشنگ سیحون بکار گرفته شده، به خوبی گردشگران را مجذوب خود می کند و معماری اثر چنان بر فضا و محیط تاثیر می گذارد که گردشگران در آرامگاه نادر شاه افشار علاوه بر تماشای اثری فاخر و زیبا، ببینده ی بخش هایی از هویت تاریخی این سرزمین هم خواهند بود. با ما در ادامه ی سفرمان به آرامگاه نادرشاه افشار هم قدم باشید.