آرامگاه کوروش کبیر در مجموعه پاسارگاد یکی از سالم ترین آثار هخامنشی باقی مانده در این مجموعه است، که گردشگران و علاقه مندان بسیاری از آن بازدید می کنند. نوروز، 7 آبان و دیگر آئین های ایرانی، جمعیت زیادی برای پاس داشت مقام کوروش به این مکان می آیند، در حالی که تقریبا تا قرن نوزدهم، بنای آرامگاه کوروش شناخته شده نبود و آرامگاه مشهور ترین پادشاه ایرانی را متعلق به سلیمان نبی و محل دفن مادر او می دانستند، چرایی این رخ داد هم علاوه بر عدم آشنایی مردم با تاریخ و هویت شان، جابه جایی چنین سنگ ها و ساخت چنین سازه ایی را ممکن نمی دانستند.
در واقع سوزاندن هویت و آگاهی تاریخی یک ملت ، عامل بسیاری قوی برای تسلط بر آنان بوده است. آرامگاه کوروش و بنا ها و بقایای بسیاری از دوران پیش از اسلام در طی دو قرن اخیر بار دیگر کشف شده اند و به تدریج از پس قرن ها ، هویت های به آتش کشیده شده دوباره ساخته شدند.
آرامگاه کوروش کبیر بنایی منحصر به فرد است که از سه بخش تشکیل می شود، بخش پله های شش گانه این بنای باستانی هستند که با لا رفتن از شش پله به اتاق آرامگاه منتهی می شود، دومین بخش این بنا، همان اتاقک کوچکی است که سومین قسمت بنای آرامگاه کوروش کبیر یعنی سقف شیب دار بر روی آن قرار گرفته است. این بنا تنها اثری است که یونانیان به دقت از آن در منابع خود سخن گفته اند و توصیفات بیشتری از درون اتاق و نیمکت و میز و تابوت درون اتاق روایت کرده اند.
معماری بنای کوروش نمایانگر هویت ابتدائی است که در سرزمین ایران وجود داشته و تاحدودی برگرفته از یونان و آسیای مرکزی بوده و هنوز معماری هخامنشی هویت خود را پیدا نکرده بود. ارتفاع آرامگاه کوروش در حدود 11 متر است، ارتفاع پلکان ها تراشیده شده و به طور منظم و دقیق است پله ی اول (که با بخش های تراشیده نشده و پنهانش 165 سانتی متر اما قسمت های تراشیده شده مانند پله های دوم و سوم است)، دوم و سوم 105 سانتی متر است، پله های چهارم، پنجم و ششم هم دارای ارتفاعی 75.5 سانتی متری است، به جز سکوی پله ی ششم که اتاق بر روی آن قرار دارد و در حدود 30 است مابقی پله دارای عرضی نیم متری هستند، به طور دقیق اتاق آرامگاه در اضلاعی به طول ، 2.11 در عرض، 3.17 در طول و 2.11 در ارتفاع است، سنگ هایی به پهنای اتاق هم در چهار ردیف بر روی هم قرار گرفته اند و سقف آرامگاه هم از داخل مسطح است اما از بیرون مانند سقف های شیروانی ساخته شده است .
آرامگاه کوروش کبیر در عین سادگی و عدم تزئینات ساخته شده است و تنها یک گل 12 پری که از نماد های هخامنشی و نماد خود کوروش به شمار می آید که به خورشید نیز شباهت دارد بر روی سر در وردی آرامگاه قرار گرفته است.
آرامگاه کوروش امروزه یکی از جاذبه های دیدنی و گردشگری ایران به شمار می آید که دارای نقش هویت سازی هم برای ایرانیان می باشد، بی گمان حضور در چنین مکانی تجربه ی بی نظیری برای گردشگران به شمار خواهد رفت.
