گشت و گذار در شهر تبریز را با ارگ معروف این شهر ادامه می دهیم، ارگ تبریز که با نام ارگ علیشاه نیز شناخته می شود، یکی از بنا های عظیم در شهر تبریز به شمار می رود، که در فصل های مختلف تاریخ این شهر نیز رد و اثر آن را خواهیم دید.
ارگ علیشاه، یکی از بنا های متعلق به دوران ایلخانی است که در قرن هشتم هجری قمری توسط تاج الدین علیشاه گیلانی وزیر ایلخانان مغول ساخته شد. این بنا در ابتدا به منظور ساخت آرامگاهی بزرگ و همتراز با طاق کسری در عراق امروزی بنا شد اما در همان سال های ساخت بنا ، سقف مسجد فرو ریخت و با مرگ علیشاه هم روند ساخت آن به طور کامل متوقف شد.
اما با وجود تخریب بخش هایی از بنا و متروک شدن آن، این اثر همچنان نقش مهمی در شهر تبریز داشت. اما با روی کار آمدن خاندان قاجار و به ویژه در دوران حضور ولیعهد خوش نام سلسله ی قاجار، عباس میرزا، نقش دیوار های مستحکم ارگ علیشاه محوریت بیشتری پیدا کرد و ولیعهد اصلاح طلب دست به ساخت بنا هایی جدید در اطراف ارگ زد. عباس میرزا سرباز خانه و کارخانه ی ریخته گری و توپ ریزی را به محوطه ی ارگ انتقال داد و عمارت کلاه فرنگی نیز در سال های بعد به این مجموعه اضافه شد.
محافظت از شهر تبریز و قرار گرفتن توپ های نظامی بر روی دیوار های ارگ علیشاه به عنوان بخشی از هویت ارگ علیشاه در دوران قاجار به شمار می رفت و به نوعی در جنگ های ایران و روسیه از جایگاه مهمی برخوردار بود.
ارگ علیشاه در طول سالیان متمادی یکی از نماد های شهر تبریز محسوب می شد و در تاریخ این شهر هم حضور ارگ علیشاه را به طور مشهود می توان دید، آثار برخورد توپ های روسی پس از فتح تبریز همچنان بر روی دیوار های ارگ علیشاه قابل مشاهده است. اما داستان ارگ علیشاه، در کنار مشروطه خواهان پر آوازه ی تبریز هم نشان جایگاه تاریخی این بنای قدیمی دارد که در پناه دیوار های مستحکم مسجد بدل شده به قلعه ، مشروطه خواهان در مقابل نیرو های دولتی ایستادگی کردند.
بنا های تاریخی زمانی به نماد شهر های بدل می شوند که در کنار زندگی جاری مردم ، دارای آثار ملموسی هم باشند و این ویژگی را در بنای ارگ علیشاه قابل رویت است. اما علاوه بر نقش اجتماعی و تاریخی این بنا، معماری ارگ برای گردشگران جذابیت زیادی خواهد داشت. این بنا بر اساس سبک آذری در معماری ایرانی ساخته شده است، سبکی که در دوران ایلخانی هویت پیدا کرد و در بخش های مختلف از مناطق شمال غربی ایران می توان آثاری از آن را مشاهده نمود.
هرچند ، پی ریزی نادرست در زمان ساخت ساختمان باعث سقوط سقف مسجد شد اما دیوار های بر جای مانده از بنای باشکوه اولیه در طول سالیان متمادی با وجود زلزله ها و آسیب های طبیعی همچنان پا برجا ست. اما ساخت مصلای امام خمینی در شهر تبریز در نزدیکی سایت ارگ علیشاه چهره ی تاریخی و فرهنگی آن را دچار محدودیت هایی کرده است.
