رفتن به شهر های تاریخی برای گردشگران، علاوه بر تجربه ای جدید در شهری و مقصدی تازه، آنان را به چندین شهر می برد. شاید این گفته، جمله ای مبهم به نظر بیاید اما گردشگران در قزوینِ امروز، چندین قزوین را می ببینند، قزوین امروز با المان ها و هویت مشخص اش پیش روی گردشگران قرار دارد، اما دیدن یکی از شهر های مهم عهد قاجار و یا پایتخت ایران در عهد صفویه هم از دیگر فرصت هایی است که گردشگران در سفر به قزوین دارند. از این رو، سفر به شهر های تاریخی انتخاب های متنوع و متعددی را پیش روی گردشگران می گذارد و ایران، سرزمینی با شهرهایی تاریخی است، سرزمینی که می تواند حصار تنگ زمان را کنار زده و شما را به روزگار گذشته ببرد.
یکی از دیگر از جاذبه های تاریخی و امروزین شهر قزوین، موزه ی مردم شناسی این شهر است، موزه ای که در یکی از بنا های تاریخی شهر میزبان گردشگران و میهمانان این شهر تاریخی است و گردشگران در این مکان می توانند علاوه بر دیدن یکی از بنا های تاریخی و هویتی قزوین با یکی از موزه های خوب ایران آشنا شوند و شناخت بهتری نسبت به فرهنگ و جامعه متکثر ایرانی پیدا کنند.
ابتدا به سراغ بنای موزه می رویم که شاید هویت این موزه بر گرفته از فضا و ماهیت بنای آن باشد، که البته نباید خوش سلیقه گی مسئولین در قرار دادن موزه ی مردم شناسی را در حمام قجر نادیده بگیریم. حمام قجر یکی از ابنیه تاریخی و زیبایی است که مشخصه های معماری رایج در عهد صفوی در آن موج می زند و دلیل این امر هم، ساخت این حمام در دوران پادشاهی شاه عباس دوم صفوی است. بنا به روایت های تاریخی، این حمام به دستور پادشاه صفوی بنا می شود و امیر گونه خان قاجار از بزرگان و سرداران آن روزگار مامور ساخت حمام می گردد. متراژ این مجموعه، در حدود هزار متر مربع است که به دو قسمت منفک زنانه و مردانه ی تقسیم می شود.
پس از پایان یافتن روند ساخت، این حمام با نام حمام شاهی شهرت پیدا می کند، اما نام امروزین حمام در دوران قاجار به خاطر نام سازنده ی حمام که یکی از بزرگان خاندان قاجار به شمار می رفته، به حمام قجر تغییر می یابد و تا به امروز نام حمام قجر بر روی این بنای تاریخی باقی مانده است. از مشخص ترین بخش های حمام قجر می توان به رختکن اشاره کرد، که در قسمت ورودی حمام قرار دارد و گردشگران با عبور از راه پله ای پر خم به این مکان در سطح پایین تر از زمین می رسند، در واقع حمام یک زیر زمین تاریخی است که به منظور استفاده عموم و خواص ساخته شده است. البته در نوشته مختلف در خصوص این حمام، رختکن را سربینه می نامند که با معماری خاص، متشکل از یزد بندی های زیبا و رسم بندی های باشکوه، نمای بسیاری زیبایی پیدا کرده است.
رسم بندی یکی از هنر های پرکار برد در معماری ایرانی است که در خانواده ی کاربندی قرار دارد و سرعت ساخت رسم بندی هم بیشتر از گونه های دیگر کاربندی مانند مقرنس است. بر روی رسم بندی ها می توان تزئینات مختلفی مانند کاشی کاری، معرق کاری و آجر کاری را مشاهده کرد، که از المان های معماری زیبای ایرانی به شمار می روند. این نوع هنر معماری در کنار حوض بزرگی در وسط حمام قجر، نمای زیبایی به این مکان تاریخی بخشیده است. برای آشنایی بیشتر با حمام قجر 2safar را همراه کنید.
در ادامه ی معرفی حمام قجر در قزوین، به رختکن یا همان سربینه ی حمام رسیدیم که با حوض بزرگ و زیبایش در کنار سکوها یا همان شاه نشین های رختکن حمام، که محل تعویض لباس ها و پاشویه مردم بوده فضای زیبای را تشکیل می دهد. در حمام های سنتی ایرانی، فضایی وجود دارد که حمام سرد یا همان رختکن را به حمام گرم متصل می کند، فضایی باریک و کوتاه که از دمای هوای حمام گرم محافظت می کند. این فضا در حمام قجر میان در نام دارد. در معماری حمام های سنتی به محیط حمام گرم گرمابه گفته می شود، که اصطلاح رایجی در فرهنگ نواحی مختلف ایران است. گرمابه ها بسته به فضای حمام و کوچکی و بزرگی اش و همچنین ارزش معماری آن قسمت های مختلفی را در بر می گیرد. این حمام به واسطه ی ساختی شاهانه، از بخش های متنوعی مانند خزینه ی آب گرم، حوضچه یا همان چال حوض آب سرد، اعیان نشین و آب انبار تشکیل می شود ، این بخش ها هم با هنر زیبای معماری ایرانی ساخته شده و کاربندی های زیبایی در اقسام مختلف از جمله رسمی بندی و یزد بندی در آن بکار رفته است. نور محیط گرمابه هم از طریق منافذ نور در سقف تامین می شود. کاشی کاری و سنگ کاری هم از دیگر هنر بکار رفته در این اثر تاریخی است که علاوه بر زیبایی، دارای کارایی بالایی در این محیط هستند.
حمام قجر هم به سیاق دیگر بنا های تاریخی ایرانی، بخش اعظمی از هویتش را وام دار هنر معماری ایرانی است، هنری که به فراخور فرهنگ بومی مناطق مختلف تغییراتی را در هویت معماری اش شاهد هستیم، اما جوهر اصلی این هنر، همچنان زینت بخش فرهنگ و تاریخ این سرزمین است. به گونه ای که از سال 1386 با خوش سلیقه گی تمام ، این مکان عمومی در قزوین را موزه ی مردم شناسی این شهر ساختند و گردشگران و علاقه مندان می توانند در فضایی زیبا، اصیل و چشم نواز بخش هایی از فرهنگ، هویت و تاریخی این شهر کهن را نظاره گر باشند.
موزه ی مردم شناسی قزوین، لایه های تاریخ جامعه ی شهر قزوین و دیگر اشکال اجتماعی نواحی مختلف ایران را برای گردشگران نمایان می سازد. ماکت ها و مدل هایی که نحوه پوشش، مشاغل و آداب و رسوم اجتماعی و هویتی قزوین را در چند بخش به نمایش می گذارد. به طور مثال در قسمت مشاغل، شغل های فراموش شده ای مانند دعا نویس، دوره گرد، تعزیه خوان و ...که کمتر در زندگی ماشینی امروز از آنها تصویری در ذهن وجود دارد را می توان مشاهده کرد.
از دیگر بخش های این موزه، مجسمه های سفالی و تابلو های عکسی هستند که روایت گر بخش های دیگری از فرهنگ، تاریخ و باور های مردم ایران می باشند، تصاویری مانند بخشی از مراسم عاشورا، یا نحوه ی شست و شوی افراد در حمام و مراسم پنجاه بدر مردم قزوین از جمله تابلو و مجسمه های زیبای این موزه به شمار می روند. گردشگران در این موزه ی تاریخی تکثر هویتی و فرهنگی جامعه ی ایرانی را بهتر درک خواهند کرد و شناختی عمیق تر پیدا می کنند.
