زیگورات چغازنبیل خوزستان

داستان سفر شوشتر داستانی هزار توست که در میان لایه های مختلفی از دوران تاریخی ایران باستان قرار گرفته است، آخرین جاذبه گردشگری این شهر زیبا و دلنشین، یکی از راز آلود ترین و با شکوه ترین آثار باستانی تاریخ جهان در ایران است، اثری که برای هر ببینده ای وهم انگیز خواهد بود، باور به تمدنی باستانی با المان های امروزین کار بسیار دشواری است که گردشگران در 35 کیلومتری شهر شوشتر با آن رو به رو هستند.

زیگورات چغازنبیل، یادگاری در خاک خفته از دورانی بسیار دور است، این اثر باستانی بخشی از تاریخ و هویت عیلام در محدودی جغرافیای جنوب بین النهرین و ایران محسوب می شود، که با بابل در دوران باستان همسایه بوده و خوزستان امروز در مرکز قلمروی این حکومت قرار داشته است. شهر شوشتر هم در دوران حکومت اونتاش نپیریشا(یکی از پادشاهان حکومت عیلامی)، سیزده قرن پیش از میلاد مسیح مرکزی سیاسی عیلامیان می شود، محوریتی که امروز ما شاهد یکی از یادگار های برجامانده از تمدنی خاموش با راز هایی سر به مهر هستیم.

بر اساس یافته ها و گفته های تاریخدانان، زیگورات مکانی مذهبی و اعتقادی بوده ، که متعلق به خدای بزرگ عیلامیان اینشوشیاک، حامی شوش و حافظ عیلام است. در عیلام باستان باور به چند خدائی از سنت های اجتماعی شان به شمار می رفت و این باور باعث شکل گیری خانه ها و قلعه های متعددی برای زندگی خدایانشان می شد. زیگورات جغازنیبل در نزدیکی رود دز قرار دارد و به شهر شوش هم نزدیک است، فاصله زیگورات جغازنیبل با شهر شوش در حدود 40 کیلومتر است. از نقاط جالبی که در خصوص این مکان قابل مشاهده است، ویژگی همیشگی خوزستان است، یعنی جاری بودن آب ها همواره مناطق مختلف در این نواحی را با خطر سیلاب روبه رو می کرده و سازه های آبی شوشتر (که پیش تر در 2safar با آنها آشنا شدیم) نبوغ مهندسی ایرانیان باستان برای هدایت سیلاب ها را نشان می دهد. زیگورات جغازنبیل برای کاهش خطر وقوع سیلاب های خروشان در آن دوران، در محیطی مرتفع تر نسبت به دیگر مناطق بنا شده است و همچنین مجموعه شگفت انگیز و پیچیده ی زیگورات بر روی پایه ای بنا شده که ارتفاع این بنای باستانی از سطح زمین بیشتر می کند.

این مجموعه ی باستانی برای گردشگرانی که علاقه ی چندانی به دیدن خرابه های باستانی ندارند جذابیتی سحر آمیز دارد، اثری بیرون کشیده شده از انزوایی چندین هزار ساله در دل بیابان، هر فردی را تحت تاثیر خود قرار می دهد. اگر می خواهید راهی این بخش از تاریخ جهان شوید از شوش و شوشتر دو مسیر پیش روی شماست، مسیر شوش به اهواز و همچنین جاده ی شوشتر به سمت منطقه ی باستانی هفت تپه، مسیرهای منتهی به زیوراگ چغازنبیل هستند. شما می توانید از تاکسی های شهری و بین شهری دو شهر شوش و شوشتر هم برای رسیدن به این مکان تاریخی استفاده کنید، البته 2safar پیشنهاد می کند، بهترین زمان برای رفتن به این نقطه هنگام طلائی شدن نور خورشید در نیمه دوم روز است، چرا که در این وقت روز با کمتر شدن شدت تابش نور خورشید بازدید این مکان باستانی لذت بخش تر خواهد بود و شما منظره ی باشکوه و زیبا این اثر باستانی را برای همیشه به خاطر خواهیدسپرد. در ادامه مسیر 2safar بیشتر با زیگورات چغازنبیل آشنا خواهید شد.

در ادامه ی معرفی زیگورات چغازنبیل به عنوان اولین اثر ثبت شده در سازمان یونسکو از ایران، با بخش های مختلف و سازه ی این اثر شگفت انگیز آشنا می شویم. ساختار آجری قرمز رنگ این بنای تاریخی در دهه ی 1933 میلادی توسط باستان شناسان فرانسوی کشف شد و کاوش ها و تحقیقات ویژه بر روی اثر بازمانده از حکومت عیلام آغاز شد. سازه ی زیگورات دارای ترکیبی پیچیده می باشد که از قسمت های متعددی تشکیل شده است.

زیگورات چغازنبیل سازه ای مربعی شکل است که از هر طرف در حدود 105 متر می باشد و به صورت 5 طبقه عمودی مانند یک برج متمرکز ساخته شده است به طور دقیق تر، این سازه طبقاتش بر روی یکدیگر قرار ندارند و به شکل پله ای بنا شده اند. زیگورات ها هویتی کهن در بین النهرین به شمار می آیند، که تعداد زیادی از آنها در عراق کنونی قرار دارند. این بنا مجموعه ای است که معبد اصلی زیگورات در بالاترین قسمت این سازه است که بر اساس تعریف اسم زیگورات در نوک قلعه یا کوه قرار دارد و تعبیر این جایگاه اتصال و ارتباط نزدیک تر با آسمان است. نام باستانی این اثر دوراونتاش است که تعلق آن را به پادشاه عیلامی سازنده این بنای را نمایان می کند چرا که به معنای شهر اونتاش می باشد.

معبد اصلی زیگورات در مرکزی ترین قسمت چغازنبیل قرار دارد و حصار مرکزی هم دورتادور آن کشیده شده است. لایه دوم و حصار دوم شامل کاخ ها و معابد کوچک تری است که این معابد به دیگر خدایان عیلامی تعلق داشته اند، از جمله خدایان زیگورات چغازنبیل می توان به خدای آتش، مادر بزرگ خدایان، خدای عیلام، الهه روزی دهنده ، خدای بزرگ عیلام و خدای هوا اشاره کرد که هر کدام دارای اسامی خاص و نام های عیلامی هستند. بخش های دیگری که گردشگران می توانند در لایه های بعدی زیگورات چغازنبیل ببینند، آرامگاه های سلطنتی هستند که کاخ های سلطنتی هم در این بخش قرار دارند. از نکات قابل توجه در خصوص این بنای باستانی، وجود یک تصفیه خانه در زیگورات است، آب این تصفیه خانه از طریق کانال های تعبیه شده از رودخانه ی دز به زیگورات کشیده شده و کارکرد این تصفیه خانه به دلیل گل آلود شدن آب در مسیر چند کیلومتری رودخانه دز تا زیگورات است که از طریق روش های خاص آب گل آلود را تصفیه می کردند، که از این جهت یکی از بخش های دیدنی زیگورات برای گردشگران محسوب می شود.

زیگورات چغازنبیل سازه ای است که با خشت و آجر بنا شده و دیوار و حصار های بخش های مختلف در اندازهی متفاوتی بنا شده اند اما هر سازه در هر لایه دارای اندازه های یکسانی هستند. در زیگورات چغازنبیل چندین هزار آجر نوشته شده به خط عیلامی کشف شد که تعدای زیادی از آنها به موزه ی معروف دنیا منتقل شد. معبد زیگورات چغازنبیل روایت گر هویت عیلامیان است و بخش های مختلفی از زندگی و آئین و آداب و رسومشان را برای ما حکایت می کند. گردشگران در این بنای باستانی اثری زیبا، هویتی باستانی، تاریخی اسرار آمیز و جهانی کشف شده را مشاهده خواهند کرد.