گردشگران در شرق ، از جمله ایران، زیبا ترین و ماندگار ترین بنا های تاریخی را می توانند در اماکن مذهبی ببینند، معابد هندو، مساجد مسلمانان و دیگر پرستشگاه های مذاهب و باور های متعدد و متثکر شرق همواره عرصه ظهور و هنرآفرینی، هنرمندانی بوده که هویت های مذهبی را با هنر های بومی تلفیق کرده اند و آثاری پدید آورند که امروزه از آنها به عنوان ستون های هویتی اقوام و مذاهب گوناگون می توان نام برد. در ایران هم همین قصه را شاهد خواهید بود، گردشگرانی که با ایران قدم می گذارند، در شهر ها و مناطق مختلف می توانند، هویت و هنر ایرانی را در بنا های مذهبی و مساجد شاهد باشند، آثاری که امروزه به عنوان جاذبه های گردشگری، علاقه مندان و بازدید کنندگان بسیاری را به سوی خود می کشاند و هر کدام از آنها، عرصه بی نظیری از هویت ملی این سرزمین به شمار می آیند. در شهر تاریخی قم هم شما با آثار و بنا های متعددی رو به رو هستید، که یکی از آنها مسجد امام حسن عسگری است.
مسجد امام حسن عسگری، در نزدیکی پل علیخانی و در حوالی حرم فاطمه ی معصومه قرار دارد و بر اساس اطلاعات ثبت شده در خصوص این بنا روایت های متعددی وجود دارد، برخی بر این باورند که اسم این مسجد منتسب به بانی آن است، و امام حسن عسگری دستور ساخت این مسجد را به یکی از نمایندگانش به نام احمد بن اسحاق قمی داده و او این مسجد را در نزدیکی حرم فاطمه ی معصومه در حدود سال 260 هجری قمری بنا می کند، اما در حکایتی دیگر از سوی تاریخدانان، این مسجد بر روی خرابه های آتشکده ای زردتشتی در همین محل ساخته شده، که به قرن های اول و دوم هجری قمری باز می گردد. در آن دوران، مسلمانانی که قم را تصرف می کنند که بعد ها با نام اشعریان در این ناحیه حضور داشتند، آتشکده ی این ناحیه را ویران می کنند و مسجدی می سازند و این مسجد همان مسجد تاریخی شهر قم می باشد.
از قرن نهم به بعد این مسجد هم زیر نظر متولیان حرم فاطمه ی معصومه اداره شد و در دوره های مختلفی از تاریخی ایران ، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. اولین بازسازی کلی در این مسجد که در تاریخ به آن اشاره شده و آثاری نیز از آن دوره ی تاریخی برجا مانده است، متعلق به دوران صفوی و حدود سال 1129 هجری قمری می باشد، که گردشگران می توانند آثار این دوره ی تاریخی را در ایوان جنوبی مسجد مشاهده کنند. در دوران فتحعلی شاه و ناصر الدین شاه قاجار بخش هایی از مسجد تعمیر و قسمت هایی نیز به آن اضافه شد، که از آن جمله می توان به شبستان های شرقی و غربی، سرداب این مسجد اشاره داشت. اما بیشترین تغییرات مسجد پس از پیروزی انقلاب اسلامی صورت گرفته و زمین ها و ملک های همجوار این مسجد هم به آن اضافه شد و مسجد امام حسن عسگری به یک مجموعه ی مذهبی تبدیل شد که علاوه بر کاربرد مذهبی و اعتقادی در خدمت امور دیگری نیز قرار گرفت، با ما در 2safar همراه باشید ، تا با معماری و بخش های مهم این مسجد تاریخی آشنا شویم.
در ادامه ی معرفی بنا و قسمت های وختلف مسجد امام حسن عسگری در شهر قم، شما را معماری و مشخصات این بنای زیبا آشنا می کنیم. معماری این بنا بخصوص پس از انقلاب اسلامی با تغییرات گسترده ای رو به رو شد و هنگامی این مسجد قدیمی را مشاهده می کنید، نشانه ای کهنه گی و فرسودگی در آن نخواهید دید. با وقوع انقلاب اسلامی، در ایران پس از انقلاب سال 1357، قم به یکی از مراکز قدرت در این بدل شد و از این رو، قسمت های مختلف این شهر تاریخی با تحولات معماری به سبک حدید رو به رو شد. مسجد امام حسن عسگری هم یکی از بنایی بود که مورد توجه قرار گرفت، که بیشترین توجه از سوی آیت الله صافی گلپایگانی به این مسجد صورت گرفت و با خریداری زمین ها و املاک وسعت مسجد بیشتر شد.
اما مهمترین ویژگی مسجد امام حسن عسگری که امروزه علاوه بر کارکرد های مذهبی و دینی اش مورد توجه گردشگران و زائران شهر قم می باشد، معماری زیبا و تماشایی این بنای تاریخی است که چنان در هنر های معماری ایرانی پیچیده شده، که گاه نمی توان آن را به عنوان یک بنای مذهبی دید و بیشتر به کلکسیونی از معماری و هنر های زیبای ایرانی می ماند و موزه ای زیبا و تماشایی از کاشی کاری، آجر کاری، خشنویسی، مقرنس کاری و هنر های بی شماری از ذوق و هنر هنرمندان ایرانی است. مساحت کلی مسجد در حدود 4 هزار متر مربع است و شبستان ها و فضا های مسقف آن در بالغ بر 3 هزار متر مربع است،شبستان های زیبا که در مراسم ها و آئین مذهبی گوناگون جمعیت بالایی از مردم را پذیراست.
اولین بنایی که زائران و گردشگران در هنگام ورود به مسجد با آن رو به رو می شوند، جلوخان و سردر ورودی است که با ارتفاعی 6 متری و پوشیده شده از کاشی کاری های زیبا و تماشایی مورد توجه قرار می گیرند. رسمی بندی های و آجر چینی های این بخش هم از جمله هنر های معماری است که شما می توانید ظرافت بکار رفته در آن ها را مشاهده نمایید. آیات قرآنی در قالب کتیبه های زیبا هم در این بخش در چشم نواز و دیدنی هستند. اگر می خواهید تلفیق هنر و ذوق ایرانی در یک بنای تاریخی را در این مسجد ببینید، در قسمت جنوبی صحن مسجد، ایوانی قرار دارد که متعلق به دوران صفوی است، ایوانی که با هنر های کاشی کاری، گچ بری، مقرنس کاری، نمونه ای فوق العاده از هنر معماری ایرانی می باشد. شبستان های شرقی و غربی هم داستان خود را دارند، که ستون های آجری و کاشی کاری های دیدنی آنها هم در کنار محراب هایشان در معرض دید گردشگران است. بیراه نیست اگه بگوئیم، هنر معماری ایرانی در چنین محیط هایی، فضای مکان ها را در معنوی تر و آرامش بخش تر می کند و به شدت کسانی که در چنین محیط هایی قرار می گیرند، آرامش و اتمسفر متفاوت فضا را متوجه می شوند.
گنبد زیبا و فیروزه ای رنگ مسجد هم یکی از المان های بارز مسجد امام حسن عسگری است و که ابهت و شکوه این بنای تاریخی و مذهبی را چند برابر می کند.
