مسجد گوهر شاد مشهد

آرامگاه علی بن موسی الرضا، به عنوان هسته ی مرکزی شهر مشهد، طی قرون گذشته منبع بسیاری از تحرکات اجتماعی این شهر بوده و در کنار این آرامگاه آثار و بنا های مختلفی را می توانیم نظاره گر باشیم. یکی از قدیمی ترین بنا های شهر مشهد، مسجد گوهرشاد است، که از جمله بنا و آثار تاریخی، مشهور و مهم مجموعه ی حرم رضوی به شمار می آید. نام این مسجد به دلیل برخی رخ داد های سیاسی در تاریخ معاصر ایران هم به عنوان یکی از نماد های حرکت های مردمی شناخته می شود.

گردشگران و زائران حرم رضوی می توانند در جنوب مرقد امام رضا، با گذر از صحن های نزدیک حرم به مسجد گوهرشاد می رسند. این مسجد یکی از آثار تاریخی حرم به شمار می آید که در سال 821 هجری قمری و در دوران تیموریان بنا شده است. گوهرشاد بیگم، بانی این مسجد می باشد و نام او بنا بر کتیبه ی موجود بر سر در یکی از ورودی های مسجد ، بر این مکان گذاشته شده و قرن هاست که مردم و زائران حرم این مکان را مسجد گوهر شاد می نامند. گوهرشاد بیگم همسر شاهرخ میرزا فرزند امیر تیمور گورکانی بود و با توجه موقیت و جایگاه خود، اثری ماندگار تر از تمام شوکت و جلال تیموریان در تاریخ این سرزمین برجای گذاشت.

این مسجد یکی از نمونه های زیبا، با وقار و دلنشینی است که از معماری ایرانی عصر تیموریان بر جای مانده و همنشینی و نزدیکی به آرامگاه علی بن موسی الرضا، این مکان را با محبوبیت و اقبال بیشتری رو به رو کرده است. مسجد گوهر شاد بر اساس المان های مساجد چهار ایوانی ساخته شده و دو ایوان شمالی و جنوبی محل ورود و خروج میهمانان و نمازگزاران است و ایوان های شرقی و غربی هم به شکل قرینه بنا شده اند. یکی از ویژگی های بارز این مسجد به سیاق دیگر مساجد ایرانی و دیگر بخش های حرم رضوی، بکار گیری پررنگ و به جای هنر های معماری ایرانی است، کاشی کاری، معرق کاری، گچ کاری و مقرنس کاری از نمونه های پرتکرار و زیبای این بخش از حرم رضوی است که گردشگران می توانند ویژگی های معماری رایج در عصر تیموریان در این مسجد نظاره مشاهده کنند. مهمترین ایوان این مسجد ایوانی وسیع با نام ایوان مقصوره است، که کاشی های معرق این ایوان از شهرت بالایی به لحاظ زیبای برخورداند و زائران در این ایوان 500 متری می توانند اوقات آرامش بخشی را با غرق شدن در فضای معنوی و زیبای این ایوان تجربه کنند. همچنین گنید فیروزه ای رنگ مسجد رد بالای ایوان مقصوره قرار دارد، ایوانی که با 40 متر ارتفاع یکی از المان های بیرونی حرم رضوی به شمار می رود که دو مناره هم در کنار آن ساخته شده اند.

از دیگر بخش های تاریخی و زیبای مسجد گوهر شاد می توان به منبر ایوان مقصوره اشاره کرد که به منبر صاحب الزمان معروف است این اثر تاریخی هم در دوران قاجار و در خلال سلطنت فتحعلی شاه ساخته شده است، اثر که از جنس چوب می باشد و هنر منبت کاری آن از جمله هنر های ایرانی موجود در این مسجد تاریخی است. همه این هنرها بخشی از هویت و شاخصه این مسجد به شمار می آیند، اما جالب اینجاست که این اثر بنا به خواست یک زن ساخته می شود و مهمترین رخداد سیاسی مشهد در خصوص پوشش زنان در دوران پهلوی هم در این مسجد به وقع می پیوندد. با دستور تغییر شکل لباس و کشف حجاب مردم در این مسجد جمع می شوند و اعتراض عمومی مردم با مقاومت نیروهای امنیتی و نظامی رو به رو می شود و کشتار مردم در این مسجد در حدود سال 1314 به یکی از واقع مهم تاریخ معاصر ایران بدل می شود که گردشگران می توانند این مکان در حرم رضوی از نزدیک ببینند.