در مسیر سفر به ایران به همراه 2safar از موزه های بی نظیر و تاریخیِ بسیاری دیدن کرده ایم، که هر کدام تکه ای از هویت این سرزمین کهن را در خود جای داده اند و روایت گر بخش های مختلف از زندگی اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و قومی مردمان ساکن در پهنه ی جغرافیایی ایران اند.
تبریز هم یکی از این پازل های پر داستانی است که هویت جمعی بخشی از تاریخ ایران را در خود حفظ کرده است و امروزه گردشگران در قالب بنا ها و آثار تاریخی مختلف شاهد آنها خواهند بود. موزه ی آذربایجان در شهر تبریز یکی از جاذبه های گردشگری بی نظیری است که حلقه های متعددی از زنجیره ی تاریخی ایران را به معرض عموم می گذارد.
به لحاظ قدمت باستانی و تاریخی بسیاری از آثار موجود در موزه آذربایجان، این موزه پس از موزه ایران باستان در تهران، بزرگترین موزه ی آثار باستانی در ایران به شمار می رود. قدمت این موزه به دوران پهلوی دوم باز می گردد، البته برگزاری نمایشگاه های آثار باستانی و تاریخی در تبریز از اوایل دهه ی 1300 شمسی آغاز شد و اما این موزه های پراکنده محلی برای به نمایش گذاشتن آثار باستانی موزه ی ایران باستان بود، تا اینکه در سال 1337 ساختمان موزه ی کلنگ خورد و این موزه در سال 1341 به عنوان موزه ی آذربایجان افتتاح گردید.
ساختمان موزه با مساحتی در حدود 2400 متر مربع بر اساس طرحی از باستان شناس معروف فرانسوی آندره گدار ساخته شد، او طراح و معمار بسیاری از بنا های دوره پهلوی به شمار می رود و موزه ی آذربایجان هم یکی از نمونه زیبای آن محسوب می شود.
یکی از مشخصات طراح های معماری آندره گدار ، بهره گیری از مولفه ها و اِلمان های معماری محیطی است و موزه آذربایجان هم با بهره مندی از سبک معماری آذری طراحی شده و این عامل نقش مهمی در هویت بنای موزه ی آذربایجان در شهر تبریز داشته است، که نشان از هوشمندی و مهارت این هنرمند فرانسوی به شمار می آید، البته در این مسیر اسماعیل دیباج ترسیم و تهیه نقشه موزه را بر عهده داشته است.
ساختمان موزه در سه طبقه ساخته شده و سالن نمایش 400 متری هم بخشی از موزه ی آذربایجان را تشکیل می دهد. درِ چوبی بزرگ موزه و قوس های استفاده شده در بخش های مختلف معماری ساختمان ، هویت معماری موزه را به خوبی نشان می دهد و به نوعی بخش از هویت معماری ایرانی در استفاده از المان ها و مصالح رایج در این نوع سبک محسوب می شود و گردشگران هم به راحتی آن را درک خواهند کرد.
پله های سنگی و شیر های سنگی نیز در ورودی موزه مورد توجه گردشگران قرار خواهند گرفت، موزه ی آذربایجان یکی از بهترین موزه های ایران در به نمایش گذاشتن سکه های باستانی و تاریخی دوران مختلف در ایران است و شامل چندین بخش از جمله پیش از تاریخ، پیش از اسلام و دوران اسلامی، تالار سکه و مهر، کتابخانه و بخش سنگ نگاره ها می باشد که در ادامه مسیر به شما معرفی خواهند شد.
در ادامه معرفی موزه آذربایجان در شهر تبریز به آثار باستانی و تاریخی بی نظیر این موزه ی ارزشمند می رسیم، این موزه همان طور که پیش تر هم گفته شد، آثاری متعلق به دوران پیش از تاریخ، پیش از اسلام و دوران اسلامی را در بر دارد. در کنار این تقسیم بندی کلان، گردشگران شاهد بخش ها و تالار های دیگری نیز در موزه ی آذربایجان خواهند بود.
در این موزه، بیش از 12 هزار اثر تاریخی، باستانی و هنری قرار گرفته است. در طبقه ی همکف موزه، آثار برجای مانده از دوران پیش از تاریخ و پیش از اسلام در معرض دید عموم قرار دارد، گردشگران در این قسمت شاهد سفالینه ها، سنگ های معدنی و قطعه های متعددی از دوران پیش از تاریخ می باشند، به طور مثال می توان به سفال های کشف شده در تپه ی اسماعیل آباد اشاره کرد ، قدمت این سفال ها و قطعات دارای اشکال ابتدایی به هفت هزار سال پیش می رسد، در بخش دیگری از این موزه آثار برجای مانده از گیاهان و استخوان حیوانات بر روی سنگ هایی با قدمت پیش از تاریخ قابل مشاهده هستند، چنین وسعت تاریخی برای گردشگران شگفت انگیز خواهد بود.
یکی از آثار بسیار ارزشمند در طبقه ی همکف موزه ی آذربایجان مجسمه ی الهه زن است که در رستم آباد گیلان کشف شده و با قدمتی سه هزار ساله ، یکی از ارزشمندترین قطعات موزه ی آذربایجان به شمار می آید.
از اشیاء و آثار پیش از اسلام در ایران که در این موزه قرار دارند، می توان به ریتون های (ظروف تکوک یا مرغان صراحی) متعلق به دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان اشاره کرد، که یکی از آثار معروف و با هویت دوران ایران باستان محسوب می شوند و هر کدام از این ریتون ها با جنس و شکل خاص خود دارای هویتی منحصر به فرد هستند.
اما یکی از بخش های دیدنی و ناب دوران پیش از اسلام، اجساد دفن شده ی مردان و زنانی هستند که استخوان های آنها به طور تقریبا سالم در کاوش های باستان شناسان کشف شده اند و یکی از بخش های تاثیر گذار، دیدنی و شگفت انگیز موزه آذربایجان را شکل داده اند. این اجساد بر اساس گفته باستان شناسان، مربوط به هزار اول پیش از میلاد مسیح هستند که در نزدیکی مسجد کبود پیدا شده اند.
مسجد کبود که در سایت 2safar به معرفی آن پرداختیم در نزدیکی یک قبرستان باستانی ساخته شده بود و به نوعی قداست و احترام مذهبی این مکان در قالب مسجد کبود در دوران بعد از اسلام نیز حفظ شده است. شکل قرار گرفتن اجساد در کنار هم در داخل موزه هم حفظ شده و به نوعی ساختار و اشیاء نیز به تفکیک به تصویر کشیده شده است و گردشگران در این موزه ی می توانند تصویر از گور برگشته مردمان عهد باستان را از نزدیک ببینند.
موزه ی آذربایجان ویترینی بسیار زیبا از هویت و تمدن ایران در دوران پیش از تاریخ و پیش از اسلام را به نمایش می گذارد و گردشگران در این موزه فهم و درک بهتری از تاریخ خواهند داشت، فهمی که می تواند در زندگی و نوع نگاه انسان امروز تاثیری نیک داشته باشد.
در انتهای طبقه ی همکف سنگ نوشته ی با شکوه و زیبایی قرار گرفته است، که از پنج قسمت تشکیل می شود ، این سنگ تراشیده شده سنگ بسم الله است که توسط محمد علی قوچانی ساخته و پرداخته شده و می توان این اثر هنری زیبا را به عنوان پایان موزه ی تاریخ پیش از اسلام در موزه ی آذربایجان تلقی کرد.
در طبقه ی اول موزه، آثار تاریخی، هنری و اشیاء متفاوتی از دوران مختلف پس از ورود اسلام به ایران به نمایش گذاشته شده است. گردشگران در این بخش بخوبی سیر تحول و تغییرات ساختار هنری و تاریخی در ایران را خواهند دید، بخش هایی که هویت های متنوعی از فرهنگ و تاریخ ایران را در خود جای داده است.
به طور مشخص ، در طبقه اول گردشگران می توانند ظروف سفالی و اشیاء متعلق به قرن چهارم و ششم هجری قمری را از نزدیک ببینند، آثاری که تنیده شده در هنر دوران خود آثار تاریخی باشکوه و هنری بی نظیری را به نمایش می گذارد. در این آثار بخش هایی از فرهنگ دوره ایلخانی برای گردشگران ملموس تر خواهند بود.
در کنار آثار برجای مانده از قرون اولیه هجری قمری گردشگران شاهد آثار دیگر دوران تاریخی ایران تا عهد قاجاریه هستند ، که علاوه بر ارزش تاریخی و هویتی شان دارای عناصر هنر و زیبا شناسانه ای می باشند. اما یکی از دیدنی ترین بخش های این سالن بخش سکه و مهر های قدیمی ایرانی است، که در این بخش سکه های ضرب شده از دوران پیش از اسلام تا زمان قاجاریه زینت بخش موزه ی آذربایجان هستند و مهرهای بی نظیری از دوران مختلف تاریخ ایران نیز در این بخش قابل مشاهده می باشند.
موزه ی آذربایجان به راستی پس از موزه ی ایران باستان یکی از کامل ترین موزه های تاریخ و هویت ایرانی است که بخش های مختلفی از تمدن ایران زمین را به طور مجمل و پیوسته به نمایش می گذارد و گردشگران در بخش های مختلف و در سالن های این موزه ی تاریخی می توانند هویت، فرهنگ، تاریخ و تمدن ایران زمین را در فواصل مختلف شاهد باشند، دوره هایی که در تاریخ نوشتاری کتاب های تاریخی ایران، خطوط کمتری را به خود اختصاص می دهند، اما آثار فرهنگی و تمدنی شان دارای خطوط پرنگ و زیبایی هستند.
یکی از جذاب ترین بخش های موزه ی آذربایجان در طبقه ی زیرین و زیرزمین این موزه می باشد، که محل به نمایش گذاشتن مجسمه های ارزشمندی است که با دستان هنر مند توانا احد حسینی آفریده شده اند و این بخش به نوعی روایت گر، تاریخ بشر در دوره های مختلف تاریخی می باشد و به لحاظ معنایی و هنری جذابیت بالایی برای گردشگران خواهد داشت.
در سال های اخیر بخش دیگری به موزه ی آذربایجان اضافه شده که گردشگران در این بخش شاهد سنگ نگاره های قدیمی از دوران باستان و ادوار تاریخی پس از اسلام می باشند، در این بخش تازه سنگ قبر ها، مجسمه های سنگی و کتیبه ها، پیکرهای انسانی قرار گرفته اند و بخش تکمیلی موزه ی آذربایجان به شمار می آیند و این موزه به دیدنی ترین موزه ی شهر تبریز برای گردشگران تبدیل شده است.
