موزه قاجار تبریز

جاذبه های گردشگری ایران - موزه ی قاجار تبریز

پس از دوران ایلخانی تبریز در مدت کوتاهی در زمان صفویه به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد اما تاثیر گذاری تبریز بر ایران به اندازه ی دوران قاجار نبود، از این رو ، بی راه نیست اگر تبریز را شانه به شانه ی تهران(پایتخت سلسله ی قاجار) شهر اول ایران در دوران قاجار بدانیم. تبریز اولین پیش قراول حرکت های مدنی ایران در آن دوره ی تاریخی به شمار می رفت و این شهر ولیعهد نشین در دوران پر تلاطم قاجار یکی از حادثه خیز ترین شهر های ایران بود.

بنابراین، اگر در شهر تبریز با موزه ای به نام قاجار رو به رو شویم، جای تعجب ندارد، در سراسر دوران قاجار تبریز نقش مهمی در تحولات سیاسی، اجتماعی و هویتی آن دوره ایران داشته و به عنوان قلب ایران در خط اول جنگ ها و اتفاق هایی تاریخی قرار داشته است. از جنگ های روسیه و ایران و قرارداد های تلخ ترکمانچای و گلستان گرفته تا حرکت مشروطه خواهان تبریز و حرکت به سمت تهران، در تمام این سالها تبریز یکی از پررنگ ترین نقش های تاریخ ایران عهدِ قاجار را بر عهده داشت.

در سال 1385 هجری شمسی، موزه ای به نام موزه ی قاجار در شهر تبریز تاسیس شد، این موزه یکی از موزه های دیدنی شهر تبریز به شمار می آید که روایت گر بخش های از تاریخ ایران در عهد قاجاریه است و در تالار های مختلفی آثار و اشیاء متعلق به آن دوره ی زمانی را به نمایش گذاشته و گردشگران یکی از جاذبه های گردشگری و تاریخی شهر تبریز را از نزدیک خواهند دید.

این موزه در یکی از بنا های قدیمی متعلق به عصر قاجار قرار دارد، که از بنای های بسیار زیبا و با هویت آن دوره ی تاریخی است، این بنا که به خانه ی امیر نظام گروسی هم شهرت دارد با معماری شکیل، زیبنده و آراسته میزبانی با وقار برای موزه ی قاجار به شمار می آید و از این رو گردشگران اوقات لذت بخشی را در فضایی کاملا قاجاری سپری خواهند کرد.

امیر نظام گروسی یکی از رجال با نفوذ و مهم در دوران قاجار بوده که اصالتا کرد بود، اما به بدلیل مسئولیت حکومتی اش(پیشکار آذربایجان) در تبریز در این شهر ساکن شد و در دوران سلطنت ناصرالدین شاه، این بنای زیبا را ساخت.

در دوران قاجار پس از امیر نظام گروسی، والیان این شهرِ ولیعهد نشین ساکن این خانه بودند و با انقراض سلسله ی قاجار، خاندان پهلوی این بنای تاریخی را محل ادارات دارایی و فرهنگ کرد . در طول سالیان متمادی بخش های مختلفی از این اثر تاریخی تخریب شد اما بنای کنونی موزه در سال 1370 به سازمان میراث فرهنگی واگذار شد و این سازمان هم همان طور که گفتیم ، موزه ی قاجار را در این بنای زیبا متعلق به عهد قاجار تاسیس کرد.

در ادامه ی معرفی جاذبه های گردشگری تبریز به موزه ی قاجار واقع در محله ی ششگلان رسیدیم و پیش تر در خصوص تاریخچه و زمان ساخت آن سخن گفتیم. یکی وجوه بارز این بنا جدا از موضوع موزه ی قاجار و هویت امروزینش ، ساختمان امیر نظام گروسی است، بنای فاخر با اِلمان های معماری ایرانی و سبک معماری قاجار.

خانه ی امیر نظام گروسی هم به سیاق دیگر بنا های عصر قاجار ، مملو است از هنر های فاخر معماری ، با ریزه کاری های هنرمندانه و کلیتی استادانه که پس از نزدیک به یک قرن ، هنوز هم چنان با شکوه و چشم نواز است و هویت ساختمان بخشی از موزه قلمداد می شود و موزه ی قاجار هم در سایه زیبای این بنای تاریخی دیدنی تر شده است.

خانه امیر نظام دارای مساحتی در حدود 3 هزار متر مربع بود و عمارتی 1500 متری در دو طبقه در بخشی از این ملک قرار داشت که البته با توجه به ساخت و ساز های متعدد همجوار این بنای تاریخی امروزه از مساحت 3 هزار متری خانه امیر نظام به جز عمارت اصلی مساحت چندانی باقی نمانده است.

فضای بیرونی عمارت و اولین تصویری که گردشگران از عمارت اصلی بنا می ببینند، فضای دلنشین، گرم و بسیار جذابی است که بخشی از هویت زندگی اشرافی عهد قاجار را به تصویر می کشد و امروزه بخشی از خاطرات نوستالژیک ایرانیان به شمار می رود. در مقابل عمارت اصلی یکی دیگر از اِلمان های معماری ایرانی، محیط حیاط را دلنشین تر می کند و آن حوض بزرگی است که باغچه های کوچک با گل های رنگارنگ، آن زیبا تر می کنند.

معماری خانه ی امیر نظام هم یکی دیگر از هزاران بنای ناب و زیبای ایرانی است که با مشخصات و ویژگی های معماری ایرانی آذین شده است. 16 ستون در ایوان اصلی و بزرگ عمارت یکی از مشخصات اصلی بنا محسوب می شود. 16 ستونی که با هنر مندی هرچه تمام تر سر ستون های زیبایی بر بالای آن ساخته شده اند و در کنار هنر گچ بری، ایوانی زیبا را خلق کرده اند.

پنجره های ارسی با شیشه های رنگی شان هم از جمله بخش های زیبای ساختمان امیر نظام به شمار می آیند. زیر زمین خانه امیر نظام که حوض خانه ی بزرگ با ستون هایی آراسته در آن قرار گرفته اند ، از دیگر بخش های جذاب این عمارت به شمار می رود، عمارتی که در گوشه گوشه ی آن هنر هنرمندان ایرانی نقش بسته است و گردشگران در اتاق های شرقی و غربی و پذیرایی های بزرگ عمارت و همچنین سالن های این خانه ی تاریخی شاهد آنها خواهند بود.

اگر بخواهیم جز به جز از گوشه های پر هنر این خانه قاجاری صحبت کنیم ، سخن به درازا می رود، اما همین بس که گردشگران در این بنا شاهد هنر های آجر کاری،آیینه کاری، منبط کاری، گچ بری، نقاشی و کاشی کاری خواهند بود و یکی از نمونه های فاخر معماریِ ایرانیِ سبک قاجاریه را می بینند و در ادامه ما از موزه ی قاجار در این بنای تاریخی سخن خواهیم گفت.