به دنبال معرفی جاذبه های گردشگری کرمان، این بار به یکی از آثار تاریخی و منحصر به فرد به لحاظ معماری و تاریخی می رسیم که هنوز هم با گذشت سالیان متمادی از تاریخ دقیق این بنا اطلاعات دقیقی به دست نیامده است و پژوهشگران و باستان شناسان نظرات متفاوتی را در خصوص این بنا عرضه می کنند.
گنبد جبلیه که بر اساس یافته های باستانی و تاریخی نام صحیح آن گبری بوده و به دلیل تبدیل شدن گ به ج در زبان عربی دوران اسلامی ، نام آن تغییر کرده است. از این رو، برخی از نظرات پژوهشگران و باستان شناسان هم از واقعیت دور می شود. برخی از محققان بر این باورند، که این اثر تاریخی و باستانی متعلق به اواخر دوران ساسانی است که با اِلمان های معماری اواخر ساسانی ساخته شده و یک آتشکده ی زرد تشتی بوده است.
برخی دیگر از پژوهشگران نیز معتقدند گنبد جبلیه در اوایل دوران اسلامی بنا شده که با الهام گرفتن از معماری ساسانی پی ریزی شده است و عده ی دیگری از باستان شناسان هم مانند هیلن براند آن را متعلق به دوران سلجوقی می دانند که البته بر اساس یافته ها این نظر قابل پذیرش نیست و تنها می توان به این نکته استناد کرد که این اثر زیبای تاریخی در دوران سلجوقی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و نقش و رنگ آن دوره از تاریخ پر شکوه معماری ایرانی نیز بر گنبد جبلیه باقی مانده است.
گردشگران می توانند بنایی هشت ضلعی این اثر باشکوه را که تنها بنای سنگی کرمان به شمار می رود، را در شرق شهر کرمان و بافت سنتی این شهر در کنار دامنه ی کوه صاحب الزمان ببینند. مصالح بکار رفته در این بنا سنگ لاشه، آهک، گچ ، آجر و شیر شتر است. گنبد جبلیه بنایی هشت ضلعی است که در گذشه در هر ضلع آن یک در قرار داشته که برای مقاومت بنا تنها یک در آن باقی مانده و مابقی در های را با سنگ پر کرده اند.
طاق ها و زیبایی بنا در نمایی غیر هم سطح شکوه هنر مندی معماران این اثر تاریخی بیشتر نشان می دهند، بنای بیرونی گنبد جبلیه در سه قسمت غیر همسطح شکل گرفته است و گنبدی آجری بر بالای بنا ساخته شده که در ساخت آن از شیر شتر استفاده شده و مقامت این گنبد آجری را نیز به آن خاطر می دانند.
در داخل گنبد هم به نظر می آید که تزئینات گچ بری بکار برده اند که گچ بری های قسمت بالا فرو ریخته اند و تزئینات قسمت های پایینی هم تخریب شده اند. گردشگران در کنار معماری منحصر به فرد این بنای تاریخی می توانند از موزه ی سنگی گنبد جبلیه هم دیدن کنند که در داخل گنبد سنگ ها و کتیبه های تاریخی و باشکوهی به نمایش گذاشته شده است.
از جمله می توان به کتیبه ی مسجد آبدراشکان متعلق به سال 425 هجری قمری در دوران آل بویه اشاره کرد. یکی دیگر از آثار زیبا و خاص این مجموعه را هم کوچکترین سنگ قبر به ابعاد 26 در 22 سانتیمتر دانست که با حاشیه های قرآنی آراسته شده و متعلق به سال 514 هجری قمری است.
