همایون شاه گورکانیان در کابل به دنیا آمد و پس از پدرش ظهیرالدین محمد بابر دومین پادشاه امپراتوری مغولی گورکانیان هند شد، اما به مدت 15 سال پس از حمله شیرشاه و شکست در مقابل او به ایران گریخت و در شهر قزوین در دربار اه تهماسب اول صفوی ساکن شد، پناهندگی او در دربار شاه ایران، او را فرهنگ ایرانی آشنا ساخت و با باز پس گیری قدرتش به کمک شاه ایران، ارتباط خود را با در بار ایران حفظ کرد. از آن دوره ی تاریخی، معماری ایرانی بخشی از فرهنگ و هنر هندی شد و بنا های مختلف در جای جای هند بویژه در شهر دهلی متاثر از فرهنگ ایرانی و معماری ایرانی هستند و گردشگران می توانند آثار و نشانه های هنر و فرهنگ ایرانی را در مکان های مختلف مشاهده کنند.
اگر بخواهیم شما را با بنایی فاخر ، زیبا و با شکوه آشنا کنیم که مهمترین و نماد معماری و فرهنگی ایرانی در شبه قاره هندوستان باشد، بی گمان اولین گزینه، آرامگاه همین همایون شاه است، همایون شاه پس از بازگشت از ایران و بدست گرفتن قدرت مدت کوتاهی زنده بود و پس از مرگش بنایی بسیار فاخر و زیبا بر مزار او ساخته شد که امروزه می توان از آن به عنوان یکی از جاذبه های باشکوه تاریخ هند نام برد. البته در ساخت این بنا یکی از همسران شاه(که مادر ولیعهد نیز به شمار می رفت) بانی ساخت این ساختمان زیبا شد، حمیده بانو بیگم، دختر استادِ همایون شاه، در ایران همراه همایون شاه بود و مانند شاه گورکانی شیفته فرهنگ و هنر ایرانی به خصوص هنر معماری ایرانی بود از این رو پس از مرگ شاه دستور ساخت آرامگاه همایون شاه را صادر کرد.
آرامگاه همایون شاه یکی از نمونه های فاخر باغ ایرانی در سرزمین زیبا و باشکوه هند است، باغی که با بهره مندی از معماری ایرانی به اثری ماندگار بدل شده است. از جمله ویژه گی های باغ های ایرانی می توان به میر جوی آب در محوطه ی باغ اشاره کرد، که آب را به بخش های مختلف باغ می رساند، از سمت دیگر، دورتادور باغ محصور به دیوار هایی است که حریم باغ را حفظ می کنند و سومین ویژگی شاخص باغ های ایرانی که در این باغ هم دیده می شود، عمارت استخر آب در میانه باغ است و هنگامی که شما وارد محوطه ی آرامگاه همایون می شوید، با فضایی آشنا رو به رو می شوید. تکه از فاخر از فرهنگ ایرانی در سرزمینی دیگر، که عمق و عظمت المان های فرهنگی و معماری ایرانی را نشان می دهند.
البته نباید از نظذ دور داشت که در ساخت این بنا از سبک معماری مغولی – هندی نیز استفاده شده اما رنگ و نشان معماری ایرانی بر این بنا چیرگی بیشتری دارد و گردشگران به روشنی می توانند حس و فضای ایرانی این بنای تاریخی را حس کنند و اواقات لذت بخشی را در کنار بنایی زیبا داشته باشند. اما در آرامگاه همایون گردشگران با اثری رو به رو هستند که باید از آن به عنوان پیش قراول بکارگیری معماری و هنر ایرانی در هندوستان یاد برد. در ادامه ی معرفی این بنا، به بخش های و جزئیات آرامگاه همایون نگاهی خواهیم داشت، که با حال و هوای این مکان بیشتر آشنا شوید.
در ادامه ی معرفی آرامگاه همایون شاه در شهر دهلی، به جزئیات بیشتری در خصوص این جاذبه ی زیبا و تاریخی پایتخت هندوستان خواهیم پرداخت. هنگامی که وارد مجموعه ی تاریخی آرامگاه همایون می شوید، باغ های اصفهان برای شما، تجلی پیدا می کنند و این یکی از مهمترین ویژگی های بارزی است، که فضا و محیط آرامگاه همایون شاه برای گردشگران ایجاد می کند، جوی های آب به شکلی هندسی در مسیر های مشخص و ردیف های منظم درختان در فضای سبز باغ آرامگاه همایون شما را به سوی عمارت میانی این مجموعه راهنمایی می نماید، چیزی که پیشتر در معرفی المان های باغ های ایرانی از آن نام بردیم.
ساختار چنین فضاهایی به گونه ای است، عمارت اصلی در مرکز باغ مانند نگینی زیبا، خودنمایی می کند و شکوه عمارت بیشتر به چشم می آید. البته عمارت آرامگاه همایون چنان زیبا و با شکوه بنا شده که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند. عمارت اصلی آرامگاه را می توان نماد علاقه مندی همایون شاه به فرهنگی و هنر ایرانی دانست، که پس از مرگش در این مکان جمع شده و به اثری فاخر تبدیل شده است، البته بسیاری از معماران هندی شکل گیری این بنا را شروع عصر تازه در معماری هندی می دانند که المان های معماری ایرانی وارد حوزه ی هنر و معماری هندی شد، هرچند پیش از آن هنر و معماری ایرانی متاثر از معماری مغولی شده بود، با این حال، تا دوران استعمار انگلیس و ساخت بنا هایی ماندگار در آن دوره، ما شاهد تاثیرات هنر معماری ایرانی بر معماری رایج در دوره های مختلف هندوستان هستیم.(هر چند در متون انگلیسی از آن تحت عنوان معماری اسلامی یاد می شود).
گنبد عمارت آرامگاه بدون هیچ مناره ای ساخته شده و با ارتفاعی در حدود 42 متر شکوه و عظمت بسیاری دارد، این گنبد را با سنگ مرمر پوشانده اند و روکش مرمرین این گنبد زیبایی اش را دوچندان کرده است. مهمترین هنر بکار رفته در این بنا را می توان کاشی کاری های مثال زدنی و هنرمندانه ای دانست که با گذشت چندین قرن همچنان زیبا و دلفریب هستند. از مشخصه های دیگر این بنای تاریخی، طاق ها و قوس های تماشایی است، که در بخش ها و قسمت های مختلف آرامگاه می توان شاهد آن بود.
بسیاری از معماران کارشناسان بر این باورند، که ساختار کلی آرامگاه همایون شاه، بی شباهت به گنبد سلطانیه ی زنجان در ایران نیست، هرچنر شکل و ساختار کلی آرامگاه فضایی متفاوت را ایجاد کرده است. در واقع آرامگاه همایون در شهر دهی می توان به یکی از آثار تکثر فرهنگی موجود در هویت و فرهنگ هندوستان دانست، که تمدنی پربار را در این سرزمین ایجاد کرده است. به نوعی در هندوستان المان های فرهنگی متناسب با فرهنگ اش را جذب می کند و گردشگران در این کشور شاهد فرهنگ های متعدد و متکثر هستند که در آثار قرن نوزدهمی و بیستمی اش می توان وجود چندین سبک معماری شاخص در دنیا را مشاهده کرد. این در حالی است که گردشگران در آرامگاه همایون حضور فرهنگی تمدن های ایرانی، هندو و مغولی را شاهد هستند و به همین خاطر دیدن این مکان یکی از فراموش نشدنی ترین خاطرات گردشگران در دهلی است.
