موزه ها امروزه از تنوع بالایی برخوردارند و ابعاد مختلفی از زندگی کنونی انسان را در بر می گیرد، اما دو شکل از موزه ها که به طور سنتی در مناطق مختلف جهان ایجاد شدند، همچنان از محبوبیت و اقبال برخوردار ند، موزه های باستان شناسی و موزه های مردم شناسی این دو شکل از موزه ها را می توان به عنوان پر تکرار ترین نوع موزه داری معرفی کرد. در شهر ارومیه هم موزه باستان شناسی و موزه ی مردم شناسی این شهر از جمله جاذبه های گردشگری شناخته شده و مجبوب این شهر در نزد گردشگران به شمار می آیند. اما نکته جالب توجه در خصوص موزه های باستان شناسی و مردم شناسی ارومیه، قرارگرفتن این دو موزه در درون یک مجموعه است، که با نام موزه ی ارومیه شناخته می شود. به همین خاطر برای گردشگران موقعیت مناسبی برای بازدید از هر دوی این موزه هاست.
موزه ی شهر ارومیه در اواسط خیابان شهید بهشتی قرار گرفته و امکان دسترسی به این موزه برای مسافران شهر ساده است. این موزه ی تاریخی در سال 1346 بنا شد و از همان روز های آغازین شکل گیری موزه، به دو بخش باستان شناسی و مردم شناسی تقسیم گردید. این موزه یکی از غنی ترین موزه های آذربایجان غربی به شمار می آید و ساختمان موزه با 750 متر زیر بنا پذیرای گردشگران و میهمانان ارومیه است.
تالار اصلی و بخش بزرگ تر موزه ی ارومیه به قسمت باستان شناسی اختصاص داده شده است، در این بخش گردشگران می توانند روایت تاریخی این ناحیه جغرافیای کهن را از نزدیک ببیند، موزه ی باستان شناسی ارومیه به سه دوران پیش از تاریخ، دوران باستان و دوران اسلامی تقسیم شده و گردشگران در قالب این سه دوره ی تاریخی به بازدید از این بخش از موزه ی ارومیه می پردازند، در بخش پیش از تاریخ موزه، آثار سفالی، فلزی، از دوران نو سنگی به نمایش گذاشته است، که بیشتر آنها از تپه های باستانی اطراف ارومیه کشف شده اند. ابزار و وسایل متعلق به هزاره های هفتم و ششم پیش از میلاد نیز از بخش های دیدنی و قابل توجه این بخش از موزه است که به طور مشخص در تپه های باستانی سلماس جلبر ارومیه کشف شده اند. از دیگر آثار شاخص بخش باستان شناسی موزه ی ارومیه می توان آثار سفالی اشاره کرد که از تپه دالما و حسنلو کشف شده اند، این سفالینه های با طرح های منقش و نقاشی شده ی شان، برای گردشگران بسیار جذاب هستند. تپه حسنلو یکی از زیست گاه ی باستانی و تاریخی در آذربایجان غربی است، که آثار و اشیاء متعددی از این تپه ی تاریخی را می توان در بخش باستان شناسی موزه ی ارومیه مشاهده کرد، از میان دیگر آثار کشف شده در تپه ی حسنلو می توان به شیر های برنزی اشاره کرد، که همراه آثار فلزی جزء زیباترین آثار باستانی این موزه به شمار می آیند.
یکی دیگر از غرفه های معروف موزه ی ارومیه، متعلق به سنگ نوشته هایی با خط میخی است که به دوران اورارتو ها باز می گردند. این سنگ نوشته ها در کنار آثار پیش از تاریخ این موزه ، دیرینگی این ناحیه جغرافیایی بیشتر نشان می دهد، این در حالی است که شما می توانید با ما همراه باشید تا در ادامه ی بازدید از این موزه بیشتر با بخش های مختلف بخش باستان شناسی موزه ی ارومیه آشنا شوید.
در ادامه ی آشنایی با بخش باستان شناسی موزه ی ارومیه باید به آجر های لعاب دارد متعلق به دوران آشکانی اشاره کرد که در تپه های باستانی قلایچی بوکان و سردشت کشف شده اند. از دیگر آثار خاص این موزه هم می توان به ظف های شیشه ای، سکه های نقره و گل مهرهای دوران ساسانی اشاره داشت که از جمله آثار بسیار ارزشمند دروان باستانی موزه به شمار می آیند. چند غرفه از تالار باستان شناسی به زیور آلات و اجناس تزئینی دوران باستان اختصاص پیدا کرده است که در میان آنها آثار متعلق به هخامنشیان و اشکانیان از زیبایی بیشتر برخوردارند.
گردشگران در این بخش از موزه ی ارومیه، با حجم بالایی از آثار ارزشمند باستانی رو به رو خواهند بود، آثاری که علاوه بر ارزش تاریخی شان از جمله آثار هنری و مهم دوران خود نیز به شمار می رفتند. با این حال جذابیت تاریخی آثار بخش باستانی شناسی موزه در دوران اسلامی هم ادامه دارد، به نحوی که آثار این دوره ی تاریخی هم دارای ویژگی های بارز و ارزشمندی مانند آثار دوران باستان هستند، هرچند که تفاوت تاریخی و ارزش تاریخی بقایای دوران باستان بر هیچ کس پوشیده نیست. در ویترین های متعلق به دوران اسلامی گردشگران آثار از دوره های مختلف تاریخی پس از ورود اعراب به ایران و اسلام آوردن ایرانیان را مشاهده می کنند، که تا دوران قاجار ادامه دارد و به نوعی آثار دوران اسلامی تا عهد قاجاریه در این موزه به نمایش گذاشته شده است. در این بخش های سفالینه ها، ظروف و بقایای مدنی از دوره های تاریخی پیش روی گردشگران قرار داد، که یکی از مهمترین ویژگی های بارز این بخش امکان مقایسه ی سفالینه های دوران اسلامی و دیگر دوره های تاریخی موجود در بخش باستان شناسی موزه است، که بدون شک هیجان انگیز است و گردشگران را به وجد خواهد آورد. دوره های تاریخی سلجوقی و ایلخانی دارای بیشتر آثار در این بخش از موزه هستند،از ظرف های لعاب دار و فلز گرفته تا کاشی های بی نظیر و تماشایی ، که این اتفاق هم به واسطه ی حضور پررنگ این دو سلسله ی پادشاهی در این ناحیه جغرافیایی ایران بوده است. آثار سلجوقی با برخورداری از هنر آن دوره ی تاریخی از زیبایی بیشتر بهره مندند هرچند نمی توان هنر را ارزش گذاری کرد اما نقوش اسلوب بکار رفته در ساخت آثار مختلف جذابیت بدون انکار این بخش از موزه است. در سمت دیگر تالار باستان شناسی موزه ی ارومیه کتب خطی به چشم می خورند، کتاب هایی از دوره های تیموری، سلجوقی، ایلخانان، صفوی و دیگر دوره های مهم تاریخ ایران، که گردشگران بسیاری را متوجه خود می کنند.
بخش سکه های دوران اسلامی هم به واسطه ی تنوع و تعدد، برای گردشگران جذاب است، سکه هایی این دوره ی تاریخی، متعلق به نواحی مختلفی از سرزمین اسلامی است، و در میان آنها می توان سکه هایی از دوران صدر اسلام را نیز مشاهده کرد. این تنوع و تعدد ضرب سکه تاریخ پرفراز و نشیب و همچنین پر برخورد تمدن اسلامی را نشان می دهد. آخرین سکه های تاریخی هم متعلق به شاهان قاجار هستند. با ما همراه باشید تا از تالار مردم شناسی موزه ی ارومیه دیدن کنیم.
پس از معرفی بخش ها و غرفه های مختلف تالار باستان شناسی موزه ی ارومیه، به تالار کوچک تر این موزه یعنی تالار مردم شناسی می رسیم، در بسیار از شهر های ایران ، موزه های مردم شناسی را در بنا هایی تاریخی و سنتی قرار داده اند ، اما قرار گرفتن موزه ی مردم شناسی در کنار موزه باستان شناسی در ارومیه پیوستگی تاریخی زیبایی ایجاد کرده و گردشگران و بازدید کنندگان موزه ارومیه پس از دیدن آثار دوران تاریخی، در جریان زندگی اجتماعی و نمود های زندگی مردم قرار می دهد، به همین خاطر، گردشگران زندگی اجتماعی مردم ارومیه و نواحی اطراف این شهر را با دقت بیشتر نگاه می کنند و در جریان آن قرار خواهند گرفت.
تالار مردم شناسی موزه ی ارومیه، زندگی اجتماعی مردم ارومیه را از اواخر دوران صفویه به نمایش می گذارد و بیشتر به المان های فرهنگ بومی این ناحیه می پردازد، نکته قابل توجه در این تالار، توجه به تنوع هویتی ارومیه است، همان طور که در معرفی شهر ارومیه گفتیم، این شهر به واسطه ی دیرینگی تاریخی و همچنین قرار داشتن در مسیر های تاریخی، شاهد حضور اقوام و مذاهب مختلف در ارومیه هستیم که این تنوع و تعدد هویتی را می توان در نمود های اجتماعی زندگی مردم ارومیه در تالار مردم شناسی مشاهده کرد.
یکی از بخش های زیبا و متنوع این تالار که برگرفته از فرهنگ و هویت قومی ساکنان ارومیه است، پوشش و لباس های مردم ارومیه می باشد، که دارای تنوع بالایی است. از یک سمت ماکت ها و مجسمه هایی وجود دارد که با پوشش مردم آذری به نمایش در آمده اند و از سوی دیگر، زنان و مردان کرد با لباس ها و پوشش های رنگارنگ شان قابل توجه هستند. با این حال، گردشگران می توانند لباس ها و پوشش های مختلف ساکنان آشوری و ارامنه ی را هم از نزدیک ببیند، که به زیبایی هرچه تمام تنوع و تعدد هویتی این سرزمین را ترسیم کرده است.
در بخش دیگر این تالار آثار و اشیائی وجود دارد که نمود های مذهبی مردم ارومیه را به نمایش می گذارد، در شهر ارومیه مسلمانان سنی و شیعه در کنار مسیحیان آشوری و ارمنی زندگی کرده اند و این زندگی اجتماعی تداوم داشته و خواهد داشت، از همین رو، نمود های مذهبی بخشی از زندگی اجتماعی مردم ارومیه محسوب می شود که در تالار مردم شناسی موزه ی ارومیه در معرض دید گردشگران می باشد.
از سوی دیگر، گردشگران می توانند ابزار و وسایل عمومی مردم در دوره های مختلف تاریخی را شاهد باشند از وسایل کشاورزی دامداری گرفته تا لوازم شکار و قفل ها و کلید های قدیمی که همگی آنها بخش های مختلفی از زندگی مردم را نشان می دهند. ابزار آلات موسیقی هم یکی از بخش های زیبا و دیدنی موزه است، که غنای فرهنگی ارومیه را به رخ می شکد. از دیگر قسمت های تالار مردم شناسی می توان به لوازم طب سنتی که در شهر ارومیه دارای قدمت طولانی است اشاره داشت. این بخش از موزه یکی از قسمت های دیدنی است که برای همه گردشگران می تواند در بردانده ی خاطرات مختلفی باشد. با ما در ادامه ی سفر در شهر زیبای ارومیه همراه باشید.
