تکیه معاون الملک کرمانشاه

درادامه ی معرفی جاذبه های گردشگری شهر کرمانشاه، به یکی از زیبا ترین آثار تاریخی- مذهبی در کرمانشاه می رسیم، مکانی که در عین زیبایی و اصالت ، شاهد حوادث تاریخی بسیاری بوده و امروزه به عنوان یکی از جاذبه های زیبای شهر کرمانشاه میزبان گردشگران است.

تکیه معاون الملک اثری متعلق به دوران قاجاریه است و با توجه به بافت مذهبی مسلط در این دوره ی تاریخی مکان های مذهبی از اهمیت بالایی برخوردار بوده اند و از این رو، در کرمانشاه و دیگر شهر های ایران در آن دوره ی تاریخی شاهد شکل گیری و ایجاد بنا های تاریخی – مذهبی از این دست هستیم. در کرمانشاه هم در سال های نزدیک به سال 1281 هجری شمسی، مکانی برای برگزاری مراسمات آئینی و مذهبی محرم و عاشورا از قبیل سینه زنی و تعزیه ساخته شد، بانی این ساختمان زیبا حسین خان معین الرعایا بود، حسین خان از بزرگان متمولین شهر کرمانشاه به شمار می رفت و یک سال بعد در سال 1282 هجری شمسی هم حسینه ی این تکیه مورد بهره برداری قرار گرفت.

کرمانشاه یکی از شهر هایی است که از قدیم الایام، نمونه کوچکی از جامعه متکثر ایرانی به شمار می رفته و زبان ها و گویش های متعدد در کنار ادیان، فرق و مذاهب مختلف در این شهر حضوری مسالمت آمیز و دوستانه داشته اند و امروزه هم چنین تکثر و تنوعی در کرمانشاه به خوبی مشهود است. اما تکیه معاون الملک به واسطه ی نقش و جایگاه معین الرعایا و همچنین ساختار زیبا، باشکوه و فاخرش از مرکزیت خاصی برخوردار شد. به صورتی که در جریان انقلاب مشروطه شاهد حضور مشروطه خواهان در این تکیه و آسیب های جدی به این مکان خواهیم بود.

کرمانشاه در کنار تبریز یکی از شهر هایی بود که پس از به توپ بستن مجلس توسط لیاخوف روسی به دستور محمد علی شاه ، به آشوب کشیده شد و مشروطه خواهان در این شهر با نیرو های حکومتی درگیر شدند(یکی از معروف ترین مشروطه خواهان سردار یارمحمد خان کرمانشاهی بود که پس از جمع آوری قشون به یاری تبریز شتافت و با شکست محاصره این شهر آذوقه و دارو را به نیرو های تحت رهبری ستارخان و باقر خان رسانید).

در این بین، تکیه معاون الملک یکی از مکان هایی بود که به دلیل پناه گرفتن نیرو های مشروطه خواه دچار آسیب های جدی شد و بخش های از حسینیه ی این تکیه تاریخی در آتش سوخت، اما ترور حسین خان معین الرعایا در مقابل تکیه ،حادثه دیگری بود که پس از درگیری های مشروطه ، تکیه معاون الملک را برای مدتی مسکوت کرد. تا اینکه میرزا حسن خان معاون الملک از وراث تکیه، این تکیه مورد بازسازی و مرمت قرار داد و همچنین اقدام به خرید ساختمان های اطراف تکیه نمود و بخش های زینبیه و عباسیه را مجموعه تکیه معاون الملک اضافه کرد.

با روی کار آمدن خاندان پهلوی اهمیت و جایگاه تکیه به واسطه ی محدودیت مذهبی کمتر شد و نگهداری این تکیه به هزینه بیشتری نیاز بود تا اینکه با پیشنهاد یکی از روحانیون معروف شهر به نام حاج شیخ محمد هادی جلیلی بخشی از تکیه به عنوان مدرسه ی اسلامی مورد استفاده قرار گرفت. تا اینکه در سال 1352 این بنای تاریخی به اداره ی فرهنگ و هنر واگذار شد و به عنوان یکی از آثار تاریخی شهر کرمانشاه مورد حمایت دولت قرار گرفت.

جاذبه های گردشگری ایران - تکیه معاون الملک کرمانشاه

تکیه معاون الملک مجموعه ای باشکوه و فاخر از هنر معماری ایرانی در شهر کرمانشاه است، اثری که نمونه بارز از وجوه هنرِ معماری ایرانی محسوب می شود و یکی از مسحور کننده ترین آثار کاشی کاری ایرانی به شمار می آید، هنری که اشکال مختلفی از آن را در مساجد و خانه های ایرانیِ دیگر شهرها نظاره گر هستیم، اما کاشی کاری های تکیه معاون الملک به واقع مجموعه کاملی از انواع سبک ها و هنر های کاشی کاری مورد استفاده در معماری ایرانی است.

از این رو، یکی از دلایل شهرت معماری و جذابیت بصری این اثر به واسطه ی همین کاشی کاری های زیبا و منحصربه فرد تکیه معاون الملک است. پیش از آنکه بخش های مختلف این مجموعه را معرفی کنیم و زیبایی ها و جزئیات معماری و کاشی کاری آن را برشماریم ، باید به اینکه اشاره داشت که یکی از ویژگی های بارز کاشی کاری های تکیه معاون الملک، بهره مندی و تکثر موضوعی در تصاویری است که در گوشه گوشه ی تکیه مشاهده خواهید کرد.

بیشترین موضوعاتی که در کاشی کاری های تکیه به تصویر کشیده شده، حول محوریت واقعه ی عاشورا(عاشورا دهمین روز ماه محرم از تقویم هجری قمری است که در این روز امام سوم شیعیان حسین بن علی (ع) به همراه 72 تن از یارانش به شهادت می رسد و این واقع یکی از مهمترین وقایع تاریخ اسلام به بخصوص برای شیعیان به شمار می رود که سرآغاز تحولی عظیم در تاریخ اسلام شد) است. به نوعی که در قسمت های مختلف این بنا شاهد به تصویر کشیدن رخداد های این واقعه هستیم، چرایی این موضوع هم به ماهیت خود تکیه باز می گردد که در اساس برای برگزاری این مراسم بنا شد.

علاوه بر موضوعیت عاشورا ، دیگر رخداد های مهم تاریخ اسلام و تشیع از قبیل تصاویری از جنگ های پیامبر اسلام و نبرد های امام اول شیعیان علی بن ابی طالب که در نزد شیعیان و ایرانیان از جایگاه بالایی برخوردار اند، از دیگر صحنه های زیبا و با شکوهی است که در کاشی کاری های تکیه معاون الملک نمایان هستند. همچنین برخی از قصه های قرآنی مانند داستان حضرت یوسف بر روی کاشی های تکیه معاون الملک قابل مشاهده است و این تنوع موضوعی د رکنار هنر بکار رفته در ساخت آنها، برای گردشگران مجموعه ی مسحور کننده و شگفت انگیزی خواهد بود.

اما در کنار این موضوعات مذهبی و دینی که با ماهیت بنا خط سیر مرتبطی دارند، تصاویر و داستان هایی از پادشاهان باستانی ایران ، تخت جمشید، اسطوره های ملی ایرانی و دیگر اِلمان های هویت ملی ایرانی نقش بسته است، که در نگاه اول غریب اند اما برای فهم دقیق این پازل های مختلف درک هویت متکثر ایرانی در دوره های مختلف بسیار راه گشاست، هویت ایرانی در دوره های مختلف و در دوران باستان هم هویتی متکثر از اِلمان هایی متنوع است، در تکیه معاون الملک در کنار هویت اسلامی، هویت شیعی نیز حضوری پررنگ دارد و در کنار آنها هم هویتی ملی ایرانی نیز به عنوان بستر تاریخی و تمدنی این اثر گرفته ، به همین خاطر است که کاشی کاری های تکیه ی معاون الملک شهرتی بسیار و جذابیت بی نظیر دارند.

گردشگران برای رفتن به تکیه ی معاون الملک باید به خیابان حدادعادل در کرمانشاه بروند، که مردم کرمانشاه بیشتر آن را با نام قدیمی اش یعنی آبشوران می شناسند، اما درب های ورودی تکیه از سطح خیابان پایین تر است و گردشگران برای ورود به این مکان تاریخی باید از پله های ورودی تکیه عبور کنند. سه درب ورودی مسیر های منتهی به این تکیه هستند که به خیابان حداد عادل، ایلخانی و کوچه معاون الملک می رسند.

با عبور از 17 پله درب ورودی اصلی در خیابان حدادعادل ، به فضای مقابل تکیه خواهید رسید، که سقاخانه ی پنج ضلعی با کاشی کاری های زیبای در معرض دید گردشگران قرار دارد، در این سقاخانه یکی از روایت های واقعه ی کربلا بر روی کاشی ها نقش بسته است که به دلیل ارتباط موضوعی اش با تشنگی شهیدان کربلا یکی از تصاویر نمادین این مکان به شمار می رود.

قدیمی ترین بخش در تکیه معاون الملک همانطور که پیش تر عنوان شد، حسینیه ی تکیه است که توسط حسین خام معین الرعایا ساخت شد، راه ورودی به حسینیه از دالانی می گذرد که طاق های این دالان با کاشی های رنگارنگ و زیبایی آراسته شده است. فضای حیات حسینیه هم مجموعه بی نظیری از کاشی های برجسته ای است که حکایت های مختلفی را روایت می کند، از زیر پنجره و کنار ستون ها روایت های مندرج برروی کاشی ها شروع می شوند. حیات حسینیه را حجره های دو طبقه تشکیل می دهند و دیوار ها و حاشیه های آنها هم با کاشی هایی زیبا تزئین شده اند.

برای گردشگران گذشتن و عبور از این کاشی های داستان گو چندان آسان نیست، حکایت های بسیاری که با هنر مندی هرچه تمام تر بر روی کاشی های خوش آب و رنگ این مکان نقش بسته اند و خشت های لعاب خورده ی کاشی را قصه گو کرده اند. از حکایت های نقش بسته در این حسینیه می توان به عبور اهل بیت حسین بن علی از قتگاه و مجلس وعظ اشرف الواعظین برای شهدای کربلا اشاره کرد. از دیگر بخش های زیبای این مکان زیارت نامه و اشعار مرتبط با واقعه ی کربلا ست که به زیبایی هرچه تمام تر نوشته شده اند.

راهروی کوچکی در حسینیه این مکان را به زینبیه که از گذشته مکان عزاداری بانوان به شمار می رفته، متصل می کند، این مکان گنبد دارد، مجموعه زیبایی از کاشی هایی است که با محوریت موضوع کربلا شکل گرفته اند و گردشگران روایت های متعدد ی از این واقعه تاریخی را در این بخش از تکیه بر روی کاشی ها مشاهده خواهند کرد.

یک راهرو دیگر، زینبیه را به حیاط بزرگ عباسیه وصل می کند، ساختمان عباسیه با ستون های لاجوردی اش لایه های زیبا تری را در تکیه معاون الملک به نمایش گذارد، از داستان قرآنی یوسف پیامبر گرفته تا جای پای منتسب به امام هشتم شیعیان قسمت های دیدنی این بخش از تکیه هستند. همچنین موزه های پوشاک و زیورآلات و مردم شناسی کرمانشاه هم در ضله جنوبی این قسمت قرار دارد.

گردشگران در تکیه معاون الملک با حجم وسیعی از هنر هنرمندان کاشی کار و معماران ایرانی رو به رو خواهند بود، که می توان به عنوان یکی از کم نظیر ترین نمود های هنر کاشی کاری در معماری ایرانی از آن یاد کرد.