این بار در 2safar می خواهیم راهی دیدن بنای فاخر دیگری شویم که در کنار ارزش تاریخی، فرهنگی و دینی اش، یکی از نمونه های زیبا و زینتی معماری ایرانی و اسلامی است، معماری که نگین هنر های تاریخی ایران در شهر های مختلف به شمار می رود و مساجد و بنا های مذهبی از شاخص ترین آنها هستند. مسجد امام سمنان مقصد ما در این سفر خواهد بود، که با نام مسجد سلطانی از شهرت و آوازه ی بیشتری برخوردار است، ما را در این مسیر همراهی کنید.
اگر با 2safar در شهر های مختلف ایران همراه بوده باشید، با مساجدی با عنوان مساجد سلطانی آشنایی خواهید داشت، در تهران، قزوین وبروجرد بنا های تاریخی و زیبایی را به همین به شما معرفی کردیم، که برای آشنایی بیشتر می توانید به آرشیو سایت مراجعه کنید، مساجدی، یکی از سلسله بنا های تاریخی دوره ی پادشاهی فتحعلی شاه قاجار دومین پادشاه سلسله ی قاجار هستند. در دوران پادشاهی فتحعلی شاه، چندین مسجد در شهر های مختلف از جمله سمنان و اسد آباد و نی ریز، ساخته شده اند که به واسطه ی ساخت این بنا ها و کمک های مالی شاه، این مساجد را مساجد سلطانی نامیدند، که امروزه با نام های مسجد امام و مسجد النبی شناخته می شوند، در شهر سمنان هم به واسطه ی علاقه ی شخصی شاه(که وی در شهر دامغان یکی از شهر های استان سمنان متولد شده بود) به این شهر، بنایی فاخر و سازه ای بس زیبا ساخته شد که امروزه به عنوان مسجد امام این شهر، پیش روی گردشگران قرار دارد و یکی از سازه های معروف و شاخص سمنان به شمار می آید و ما به عنوان یکی از جاذبه های تاریخی و گردشگری این شهر به سراغ آن رفته ایم.
مسجد امام در مرکز شهر سمنان واقع شده که بافت قدیمی شهر نیز به شمار می آید و درست در نزدیکی بازار بزرگ و سنتی سمنان قرار دارد و گردشگران برای رفتن به این مسجد باید به خیابان امام خمینی بروند، این مسجد سال هاست که محل برگزاری نماز جمعه شهر است و از این رو، مرکزیت و اهمیت بنا را به لحاظ کارکرد های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در طول دهه های گذشته را می توان بهتر درک کرد. همان طور که گفته شد، این بنا در دروان پادشاهی فتحعلی شاه قاجار ساخته شده و بر اساس اطلاعات تاریخی موجود در خصوص این مسجد، دو معمار معروف آن دوره، به نام های سید حسن حسنی و صفر علی معمار ساخت این بنا را به عهده داشته اند و الحق که بنایی زیبا، ماندگار و باشکوه را بر جای گذاشته اند، که البته مانند بسیاری از آثار تاریخی به نام سلطان و شاه تمام شد.
البته در برخی منابع از ساخت این مسجد از طریق منابع مالی پادشاه سخن گفته اند و این درحالی است که گفته می شود، که مسجد امام را با اموال مصادره شده ی حاکم شهر ساختند که البته این مصادره از سوی شاه صورت گرفته است. در هر صورت ، مسجد امام یا همان مسجد تاریخی سلطان به دستور پادشاه قجری روند ساخت اش در سال 1243 هجری قمری به پایان می رسد و مشتاقانه در کنار شما به دیدن این بنای زیبا خواهیم رفت.
در ادامه ی معرفی بنای زیبا و باشکوه مسجد امام به سراغ جزئیات زیبا و هنرمندانه ای می رویم، که در بردارنده ی بخش های مهمی از تاریخ هنر ایران هستند و مانند یک نمایشگاه هنری باشکوه سال هاست که پاسدار فرهنگ و هنر این سرزمین می باشند. مسجد امام سمنان یا همان مسجد سلطان دوران قاجار، یکی از نمونه های مساجد 4 ایوانی است، و نمازگزاران و گردشگران می توانند از طریق چهار درب ورودی بزرگ وارد مسجد شوند، این ورودی ها در ضلع های شمال، جنوب، شرق و شمال غربی مسجد قرار دارند و هر کدام برای بخشی از مردم سمنان دارای هویت و تاریخی مشخص می باشند. برای گردشگرانی که از طریق درب های شرقی و جنوبی وارد مسجد شده اند، باید توصیه کرد که حتما از درب های شمالی مسجد هم دیدن کنند، چرا که مقرنس کاری های این بخش های از جمله شاخص ترین قسمت های مسجد امام سمنان به شمار می آیند. در بدو ورود گردشگران با حجم بالایی از هنر و ذوق رو به رو می شوند، جایی که با اشکال مختلف ، هنر و شکوفایی هنری ایرانیان به نمایش در آمده است.
اگر قصد دارید از درب شمال غربی مسجد وارد شوید، مطمئنا تکیه پهنه (یکی دیگر از جاذبه های گردشگری شهر سمنان که در ادامه ی معرفی جاذبه های گردشگری ) را خواهید دید، و با عبور از یک دالان قدیمی و دلنشین به مسجد امام می رسید، در واقع این ضلع از مسجد، این مکان را به قلب شهر یعنی همان بازار بزرگ و سنتی سمنان متصل می کند. در دیگر درب ها مسجد هم دالانی قدیمی و دلنشین شما را به مسجد می رساند و در واقع این یکی از ویژگی های مسجد امام به شمار می آید، سر در درب ها هم با کشای کاری های زیبا و صد البته با مقرنس کاری های بی نظیر، زینت بیشتری پیدا کرده اند، مقرنس کاری های سر در ورودی های شمالی و شرقی را با گچ بری های زیبایی ساخته اند، و کاشی کاری های طرفین این دروازه ها از بخش های خاص و دیدنی هستند که نباید آن ها را از دست داد.
در این مسجد می توان الگو های ثابت معماری ایرانی را دید، هشتی پس از درب ورودی مسجد، برگرفته از معماری خانه ها و دیگر بنا های ایرانی است که بر اساس معماری فاخر ایرانی ساخته شده اند و به درستی اجزای مختلف را در کنار هم قرار می دهند که در کنار کاربرد بسیارشان، بخشی جدا نشدنی از المان ها و عناصر زیباشناسانه ی معماری بنا هستند. هنگامی که از ورودی های مختلف این مسجد وارد صحن مسجد می شوید، با صحنه ای زیبا رو به رو خواهید بود، به شما پیشنهاد می کنم، هندزفری خود را در گوش تان بگذارید و موسیقی مورد علاقه ی تان را گوش کنید، لحظه ای لذت بخش و فراموش نشدنی پیش روی تان قرار دارد، یکی از ویژگی های معماری ایرانی ایجاد فضایی در هم تنیده با معنویت است، حالا از هر آئین و مذهبی که باشید، این فضا و این محیط با شما همراه خواهند بود و لحظه هایی جدا از معیار های زمانی و مکانی را برای تان خواهد ساخت. با ما در ادامه ای سفر لذت بخش همراه بمایند.
نما و شکل مسجد امام به گونه ای است، که نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت، سازه ای که در هر گوشه اش می توان بخشی از فرهنگ و هنر سرزمینی کهن را مشاهده نمود. یکی از مهمترین شاخصه های معماری و هویتی مسجد امام، ایوان های این مسجد است که به شکلی بسیار فاخر و زیبا، جلوه ی باشکوهی از هویت این شهر تاریخی به شمار می آیند. ایوان غربی مسجد با ارتفاعی در حدود 19 و نیم متر، بلند ترین و در عین حال، کامل ترین ایوان مسجد به شمار می آید، در واقع می توان ایوان غربی مسجد را ایوان اصلی مسجد دانست، چرا که چه از لحاظ اندازه و چه از لحاظ پرداخت های معماری جزئی تر، کامل تر و هنرمندانه تر ساخته شده است و به شکلی اسوان غربی هویت غالب میان دیگر ایوان های مسجد را به خود اختصاص داده است.کاشی کاری های این بخش از مسجد از جمله زیبا ترین کاشی کاری های این مجموعه ی زیبای هنری است، یکی از این اجزای زیبا، مقصوره ای است که در پشت ایوان غربی ساخته شده است. مقصوره در معماری ایرانی به فضایی گفته می شود، با ساختاری محراب مانند، باعث ایجاد، فاصله و تغییر فضا در ایوان و دیواره های انتهایی ایوان می شود و مقصوره ی ایوان غربی مسجد امام هم با ارتفاعی در حدود 21 متر، نمایی بسیار با جبروت دارد، که با هنر های معماری ایرانی چهره ای ملیح و زیبا به خود گرفته است.
از دیگر قسمت های هنری و زیبای این ایوان می توان به گلدسته ی کوچکی اشاره کرد که در بالای مقصوره ی ایوان غربی قرار دارد، این گلدسته با ساقه ی هشت ضلعی اش گنبدی کوچ و فیروزه ای رنگ را نگه داشته است، گنبد این گلدسته ی کوچک را با کاشی های فیروزه ای ساخته اند. به نظر می رسیده طرح و برنامه ای برای ساخت مناره های بلندی در کناره های ایوان غربی وجود داشته است این طرح نیمه تمام مانده و دو مناره ی کنار این ایوان تا بالای این ایوان زیبا نرسیده اند. به هر حال، این ایوان به عنوان ایوان اصلی مسجد امام، بخش های زوایای هنری بسیاری دارد که به جد پیشنهاد می کنیم، با دقت و وسواس بیشتری به این بنا نگاه کنید و وقت بیشتری برای تماشای این بخش از مسجد بگذارید.
کتیبه ی دور ایوان غربی هم از دیگر بخش های شاخص این ایوان و این مسجد است، که در بالای مقصوره ی گنبدی قرار گرفته است، در این کتیبه سوره ی لااقسم نگاشته شده و از محمد حسین اصفهانی و استاد علی اکبر خلف استاد غلام علی کاشی پز نیز نام برده است. این بخش از ایوان را می توان یکی از المان های هویتی بنا دانست. البته در بخش های داخلی هم آیات قرانی در قالب کتیبه های لاجوری نیز وجود دارد که هنر معماری ایرانی در تلفیق و بکارگیری هنر های ایرانی را نشان می دهد. با ما در ادامه ی مسیر همراه باشید تا از دیگر بخش ها و زوایای مختلف به این مجموعه ی چشم نواز و آرامش بخش دیدن کنیم.
در ادامه ی معرفی و آشنایی با بخش های مختلف مسجد امام سمنان به سراغ قرینه ی ایوان اصلی مسجد یا همان ایوان شرقی می رویم. ایوان شرقی مسجد با ارتفاعی در حدود 18 و نیم متر، یکی دیگر از این مجموعه ی فوق العاده زیبا و دلنشین است. این ایوان هم با برخورداری از جزئیات هنر مندانِ و گوشه های بسیار ظریف و زیبا در قرینه ی ایوان غربی نمایی بسیار دیدنی و تماشایی به مجموعه ی مسجد امام بخشیده است. ایوان شرقی دارای المان های مشابهی به لحاظ ساختاری و شکلی با ایوان غربی می باشد و قرینه گی این دو ایوان به شکلی بسیار هوشمندان رعایت شده و این در حالی است که تفاوت ها کلی و جزئی متعددی را می توانید در اجزای مختلف این ایوان با ایوان غربی مشاهده کنید.
یکی از اجزای زیبای این ایوانف گلدسته ای است که در یک طرح شش ضلعی در بالای سازه ی ایوان قرار داده شده، نرده های چوبی این گلدسته ی کوچک، به شکل بسیار زیبایی پیش روی شماست و مورد توجه بسیار از گردشگران نیز قرار گرفته است. ساختار کلی این گلدسته ی کوچک هرمی است و از این حیث می توان هنر معماری ایرانی را مشاهده کنید، مجموعه ای با جزئیات فراوان، که در عین شباهت و همسانی ظاهری می تواند ساختار متفاوت این اجزا را به دقت کشف کرد. موذنه ی مسجد امام یا همان مسجد سلطان در بالای ایوان است و بدلیل موقعیت خاص و امکان دسترسی به مسجد از مسیر ها و محله های مختلف، محوریت این مسجد به عنوان یکی از نهاد ها و مکان های کلیدی شهر بیشتر مشخص می شود.
کاشی کاری های زیبای ایوان شرقی در کنار نمای کلی مسجد فضای دلنشین و آرامی را ایجاد می کند، حجره ها و گوشه های اطراف، در کنار دو ایوان شرقی و غربی و همین طور دو ایوان دیگر مسجد، مسجد امام سمنان را به عنوان یکی از دیدنی ترین مساجد ایران معرفی می کند. اگر بخواهیم تک تک بخش های مختلف این مجموعه ی زیبا را معرفی کنیم، باید از سبک ها و شیوه های مختلف هنر معماری و همچنین هنر ها گوناگون و متنوع سخت بگوئیم و این در حالی است که تنها بخش اندکی از زیبایی ها را می توانیم انتقال دهیم و شاید چهره ی زیبا و دوست داشتنی مسجد را از زیبایی بیندازیم ولی تنها می توانیم احساس خود را از دیدن چنین بنایی با شما در میان بگذاریم.
در صحن مربع شکل مسجد امام، همه چیز درست در جایی قرار دارد که هر بیننده ای را به تحسین وا می دارد، اما برای بازدید بیشتر این مسجد به شما توصیه می کنیم به گنبد خانه، محراب و منبر سنگی مسجد هم سری بزنید، که در پشت ایوان غربی و مقصوره ی زیبای این ایوان قرار دارند. این بخش ها هم در بر دارنده ی لایه های زیبایی از هنر معماری ایرانی هستند. اما یکی از جذابیت های این بنا در کنار بسیاری دیگر از بنا های تاریخی، مهندسی دقیق اندازه هست به گونه ای که قسمت ها مختلف بنا از جمله طاق های مسجد امام با کمترین آسیب جدی مواجه است و هیچ کدام از این سقف ها و گنبد ها و طاق ها در فراسایش زمان سقوط نکرده اند و طاق های این مسجد بر اساس آنچه که کارشناسان معماری ایرانی عنوان کرده اند از مستحکم ترین گنب های آجری و سنتی ایرانی است. گفتن از این مسجد بسیار دشوار است از همین رو، شما را به دیدن این بنای فاخر جذاب دعوت می کنیم.
