مسجد فتحیه آگورای رومی آتن یونان

در ادامه ی بازدید از بنای های تاریخی اطراف آگورای رومی با بنای متفاوت رو به رو می شویم، که به لحاظ معماری، ساخت و ساختار نسبت به دیگر بنای های آگورا رومی و دیگر بخش های آتن فرق دارد و این مسئله بدون شک کنجکتوی بیشتری را برای گردشگران ایجاد می نماید. در واقه، این بنای تاریخی، مسجدی متعلق به دوران حضور عثمانی ها در آتن است و با نام مسجد فتحیه شناخته می شود.

پیش از پرداختن به شکل کنونی و ساختار کلی مسجد و هویت کنونی اش ابتدای باید به اواسط دوران بیزانسی برویم، در این دوران تاریخی کلیسای بزرگ با سالنی وسیع در بخش شمالی آگورای رومی ساخته شد، که به عنوان نماد مسیحیت در قلب تمدن یونانی قرار داشت. با سقوط امپراتوری بیزانس، ترکان مسلمان امپراتوری نو پای عثمانی قلمرو بیزانسی ها را به چنگ آورند و آتن ها در قلب اروپا، یکی از مهمترین فتوحان آنان به شمار می رفت. با فتح آتن، بهترین نمایش جابه جایی قدرت، تخریب کلیسیای بیزانسی و تبدیل آن به مسجدی عثمانی با نام فتحیه بود، این رخداد در سال 1458 میلادی رخ داد، البته در برخی متون ساخت این مسجد را همزمان با سفر سلطان محمد فاتح به آتن می دانند و برخی هم این مسجد را اثری تاریخی متعلق به قرن هفدهم می دانند و کلیسای که این مسجد را بر روی آن بنا کردند را کلیسیای کاتولیک ونیز ها می دانند، با این حال به نظر می رسد فرضیه ابتدائی صحیح تر باشد.

مسجد فتحیه با ساختاری متفاوت در کنار قلب تجاری و بازار آتن یعنی آگورای رومی، جای گرفت ، اما هیچ گاه بخشی از هویت آتنی ها نشد و همیشه به عنوان یکی از بقایای حضور عثمانی ها در آتن شناخته می شد.با این حال، در سال 1688 طی جنگ مورن ونیزی ها، آتن به دست ونیزی ها افتاد ومسجد فتحیه هم کلیسای کاتولیک تبدیل شد، آن کلیسا به وقف Dionysius the Areopagite در آمد. اما مهمترین تغییرات تاریخی این بنای تاریخی، پس از استقلال یونانی ها رخ داد و هیچ گاه به عنوان بخشی از فرهنگ، تاریخ و هویت یونانی به آن نگاه نشد و به همین خاطر بخش هایی مختلفی از آن تغییر کرد، قسمت هایی مانند مناره های مسجد از میان رفت.

با استقلال یونان در سال 1830، هویت مذهبی و مسجد بودن این بنا تغییر کرد، مدتی به عنوان مدرسه از آن استفاده و سپس به یگان های نظامی سپرده شد و گاه انبار مهمات بود دوره ای هم سرباز خانه ی برای نظامیان محسوب می شد. در دوره ی کوتاهی هم نانوایی یگان های نظامی بود. در قرن بیستم، هم این مکان به عنوان انبار اشیاء باستانی کشف شده در آگورای رومی مورد استفاده قرار گرفت تا اینکه در سال 2010 وزارت فرهنگ اولین بازسازی وافعی را بر روی این بنا انجام داد، هویت اصلی اش را به آن بازگردانند و تمام تلاش را برای بازگرداندن ساختار کلی مسجد انجام داد. این بازسازی تا سال 2017 به طول انجامید و در این مدت تغییرات مختلفی در این بنای تاریخی صورت گرفت، اگر به این مسجد ، معماری و دیگر بخش های آن علاقه مندید، می توانید ادامه ی مسیر را هم با هم همراه باشید.

در ادامه ی آشنایی با مسجد فتحیه در ضلع شمالی آگورای رومی ، گردشگران می توانند وارد این بنای تاریخی شوند و این بنای فاخر را از نزدیک ببینید، هرچند این مسجد تاریخی دیگر کارکرد مذهبی ندارد و از سوی وزارت فرهنگ یونان تعمیران و بازسازی های وسیعی در قسمت های مختلف آن صورت گرفته که به شکل اصلی اش باز گردد و از سال 2017 به عنوان یک نمایشگاه فرهنگی پذیرای عموم مردم است، نمایشگاه های عکاسی یکی از پر تکرار ترین نمایشگاه هایی است که در مسجد فتحیه برگزار می شود و از این لحاظ برای گردشگران تلفیق چنین فضایی هنری در بنایی مذهبی، تاریخی و با معماری زیبا دیدنی و تماشایی است. در طول سالیان گذشته و طی جنگ و رخداد های تاریخی مختلفی که این بنای تاریخی به خود دیده است، قسمت های وسیعی از آن آسیب های جدی دیده، بخش هایی مانند مناره هایش از میان رفته اند و بخش های تزئینی و هویتی این بنای تاریخی نیز دیگر در این مسجد وجود ندارد و گردشگران تنها می توانند ساختاری شبیه به بنای اصلزی مسجد فتحیه را شاهد باشند، اما با این وجود المان های مختلفی همچنان هویت معماری این ساختمان را فریاد می زند و همه ی آن المان ها پیش روی شماست.

پیش از پرداختن به جزئیات معماری و زیبا شناسانه ی این بنا، باید این نکته را در نظر داشته باشید، که در خلال حکومت عثمانی، در حدود 10 هزار مسجد در گوشه کنار یونان ساخته شده که از چندین نظر برای آنان دارای اهمیت بود، اما امروزه آن مساجد به موزه و نمایشگاه تبدیل شده اند و یا تعدادی زیادی از آن ها نیز تخریب شده اند. مساجد عثمانی در یونان نمادی از حضور فرهنگی، سیاسی و مذهبی عثمانی ها در سرزمین فتح شده ی شان بود و شاید واکنش کشور یونان به تغییر کابری آنها نیز در واکنش به سال ها حاکمیت و اشغال عثمانی هاست، با این حال، هنگامی که به مسجد فتحیه قدم می گذارید، این بنا همچنان المان ها و روح معماری عثمانی خود را حفظ کرده است .

محراب مسجد یکی از اصیل ترین قسمت های مسجد فتحیه است، ایوان و تالار بزرگ هم با توجه به تمام تغییرات همچنان بخش های اصلی این بنای تاریخی به شمار می روند، گنبد اصلی هم بر روی چهار ستون در تالار اصلی قرار گرفته و گنبد های کوچک تری نیز در اطراف و کناره های مسجد ساخته شده اند و به نوعی سبک و ساختار مسجد دوران عثمانی را تداعی می کنند.

بسیاری از معماران سبک معماری عثمانی را تلفیقی از حکومت های پیشین منطقه ی آناتولی می دانند، حکومت های مانند سلجوقیان ایران و امپراتوری بیزانس ، که با تکامل بیشتر در قرن چهاردهم و پانزدهم شکلی کامل تر به خود گرفت و امروزه می توان آن بخشی از معماری عهد عثمانی دانست، هرچند در دل این دوره ی تاریخی هم شکل ها و سبک های مختلفی معماری نیز در سبک معماری عثمانی کم رنگ و پررنگ بوده است و مسجد فتحیه ی آتن هم یکی از نمونه های دیدنی مساجد عثمانی است، که امروز فراتر از تمام دشمنی ها و تلخی کامی های تاریخی روایت گر بخش های از تاریخی آتن برای گردشگرانی است، که به آگورای رومی و مسجد فتحیه قدم می گذارند.