در میان جاذبه های گردشگری شهر های مختلف ایران، مکان های مذهبی همیشه تلفیق زیبایی از هنر، تاریخ، فرهنگ و باور های مذهبی بوده و هستند. در شهر زاهدان هم یکی از شاخص ترین جاذبه های گردشگری این شهر مسجدی زیبا و با شکوه است، بنایی فاخر که می توان آن را یکی از مساجد با شکوه جهان اسلام دانست. مسجد مکی شهر زاهدان متعلق به اهالی اهل تسنن سیستان و بلوچستان و شهر زاهدان است، که اثری چشم نواز و میان فرهنگی به شما می رود و تصویری کلان تر را می توان در ساختار، شکل و هویت این بنای زیبا مشاهده کرد که در ادامه بیشتر با آن آشنا می شویم.
بر اساس اطلاعات موجود در خصوص ساختار بنای مسجد مکی، این مسجد یکی از بزرگترین مساجد اسلامی است که در دهه های اخیر ساخته شده ، البته مسجد مکی در ابتدا در سال 1353 در خلال حکومت پهلوی ساخته شد، در ابتدا زیر بنای مسجد در حدود 600 متر مربع بود و اما در سال های بعد این مسجد به یکی از کانون های مذهبی و اعتقادی اهل تسنن استان سیستان و بلوچستان بدل شد و در چند مرحله مسجد مکی مورد باز سازی و نوسازی قرار گرفت و به آرامی اثری فاخر، بنایی باشکوه و مسجد باشکوه شکل گرفت. اولین تغییرات ایجاد شده در حدود سال 1370 صورت گرفت و علاوه بر گسترش مسجد، بنای مسجد نیز با تغییرات متعددی مواجه شد که در قسمت های بیرونی و داخلی مسجد تغییرات ملموس بود، اما هویت امروزین مسجد مکی پس از نوسازی های سال 1390 انجام شد، و مسجد مکی به را شاخص تر کرد. نمای مسجد شکل تاریخی و فاخر به خود گرفت و بخش های تزئینات داخلی نیز به زیبایی هرچه تمام تر توسط هنرمندان ایرانی آراسته شد، براساس گفته ی بانیان مسجد، مخارج مسجد مکی مردم اهل تسنن پرداختند و بسیاری هم داوطلبانه به کار در بخش های مختلف این بنا مشغول شدند.
اما شهرت، ویژگی و هویت این بنا آن را به یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری شهر زاهدان بدل کرده است، که برای گردشگران هم جذابیت و بسیاری دارد. براساس المان های معماری مسجد مکی، آن را باید یکی از مساجد سبک معماری عثمانی دانست. این سبک از معماری در قرن چهاردهم و پانزدهم به اوج خود رسید و بسیاری از بنا ها و به خصوص مساجد جهان اسلام بر اساس الگو های این معماری ساخته شده اند.
مساجد ایرانی دارای هویت خاص و متمایز در میان مساجد اسلامی هستند که به دلیل نفوذ سیاسی، تمدنی و فرهنگی حکومت های ایرانی بیشتر در نواحی شرقی ایران و به خصوص شبه قاره هندوستان گسترش پیدا کرد که می توان به معماری دوران گورکانی اشاره داشت و امپراتوری عثمانی هم به دلیل حضور و نفوذ فرهنگی بر قسمت های وسیعی از تمدن اسلامی، الگو های تمدنی و فرهنگی خود را بر قسمت های مختلفی از جهان اسلام اجرا کرد، از این رو،دو سبک اصلی و مهم معماری اسلامی در مساجد شاخص جهان اسلام را معماری ایرانی و عثمانی دانست. از همین رو، وجود یکی از نمونه های زیبا و جدید و باشکوه سبک معماری عثمانی در حوزه ی تمدنی ایران، به خصوص دور ترین نواحی جغرافیایی به نفوذ فرهنگی و هنر سبک عثمانی برای بسیاری جالب توجه و خاص است، که در ادامه سفرمان به زاهدان به آن خواهیم پرداخت، با ما همراه باشید.
در ادامه ی معرفی مسجد زیبا و باشکوه مکی در شهر زاهدان، معماری خاص و متمایز این بنا بیشتر توجه را به خود جلب کرده و آن را به عنوان یکی از خاص ترین معماری های سیستان و بلوچستان پیش روی گردشگران قرار داده است. همان طور که پیش تر در معرفی مسجد مکی زاهدان عنوان کردیم، ساختار و هویت معماری بنا، بر گرفته از المان های معماری عثمانی است که در بخش های مختلف این بنا مشاهده می شود، هرچند هنرمندان معمار و استادکاران ایرانی این بنا را ساخته اند و ریزه کاری های بی شمار این اثر فاخر ایجاد کرده اند، اما طرح کلی بنا با نمونه های متعدد مساجد ایرانی متفاوت است و این بار این مسجد ایرانی هویت معماری متفاوتی به خود گرفته و الحق بنای زیبایی نیز می باشد.
هنگامی که با این مسجد و مناره ها و گنبد هایش رو به رو می شوید، تصاویر بنا های دروان عثمانی در ذهن متبادر می شود، اما اگر از معماری اطلاعات بیشتری داشته باشید و یا به شهر استانبول ترکیه هم سفر کرده باشید، تصویر برای یتان آشنا تر می شود، بله، این مسجد را بر اساس المان های و الگو های مسجد سلطان احمد ساخته شده است و شباهت بسیاری به مسجد تاریخی و برجسته در تاریخ اسلام دارد. مسجد سلطان احمد، در خلال سال های 1609 تا 1619 به دستور سلطان احمد اول در استانبول ساخته و خود او نیز در همین مسجد دفن شد. یکی از مهمترین مشخصه های مسجد سلطان احمد شش مناره ی آن بود که باعث انتقاد از سلطان عثمانی گردید و آن هم به دلیل تعداد مساوی آن مناره ها با مسجد الحرام بود و سلطان برای رفع این مشکل دستور ساخت مناره ی هفتم را برای مسجد الحرام صادر کرد.
مسجد مکی شهر زاهدان هم با ارتفاع 37 متری شان ابهت و جلال بسیار دارند و گنبد کم اصلی کم ارتفاع میانی هم ترکیبی زیبا را ایجاد کرده است، کاشی کاری ها و دیگر هنر معماری این بنای زیبا بخش هایی هستند که برای گردشگران تماشایی و جذاب خواهند بود و شما در زاهدان، در گوشه ی جنوب شرقی ایران، نمونه ای تماشای از معماری عثمانی را می بینید. اما نکته قابل توجه در خصوص معماری سبک عثمانی ، بدور از تعصب های مرزی و میهنی، ریشه های نزدیک آن به معماری ایرانی است بر خی بر این باورند که حضور سلجوقیان در آناتولی ترکیه، تاثیر فرهنگی و هنر بسیاری بر این منطقه داشت و ریشه های معماری عثمانی را باید در معماری رایح در عهد سلجوقیه دانست، البته باید به این نکته هم اشاره کرد، المان های معماری متاثر از دوران سلجوقی در آناتولی با معماری بیزانس در آمیخته شد و در سبک معماری عثمانی به یک ترکیبی تازه رسید. از سوی دیگر، هنر همواره فراتر از مرز های انسانی حضور پیدا کرده است و در میان تمام جنگ ها و درگیری های هویتی، آشتی را میان فرهنگ ها برقرار کرده است و گردشگری هم بهترین وسیله برای انتقال پیام دوستی و صلح میان ملت هاست، ملت هایی که بخشی هایی از یک تمدن تاریخی به شمار می آیند. با ما در 2safar همراه باشید و در کنار ما جاذبه های دیدنی استان سیستان و بلوچستان را بهتر بشناسید.
