معبد آتنا نایک آتن یونان

در ادامه ی معرفی جاذبه های گردشگری شهر آتن این بار نیز به سراغ یکی از بنا های باستانی و تاریخی این شهر باستانی می رویم. پیش تر در معرفی جاذبه های باستانی آتن از آتنا گفته ایم، و به معابد متعلق به او نیز اشاره داشتیم این بار هم به سراغ یکی از معابد متعلق به آتنا الهه ی نگهبان شهر آتن می رویم. آتنا یا آتنه با نام پالاس نیز شناخته می شود اما این اسم به واسطه ی الهام گرفتن شهر آتن از نام او، بیشتر مورد توجه است. در مسیر 2SAFAR ای بار به سراغ معبد باستانی آتنا نایک (The Temple of Athena Nike) رفته ایم، که قدمت تاریخی اش به حدود سال 420 پیش از میلاد می رسد، معبدی که کاملا بر اساس معیار ها و المان های معماری یونانی ساخته شده است. برای رفتن به این معبد باید راهی آکروپولیس و قدیمی ترین و مهمترین بخش آتن امروزی بروید، معبد آتنا نایک در قسمت جنوب غربی آکروپولیس قرار دارد و در نزدیکی دروازه ی پروپیلا واقع شده است. در واقع به راحتی می توانید این بنای تاریخی و جذاب را پیدا کنید. چرا که بر روی یک برآمده ی در منطقه ی آکروپولیس قرار گرفته است. مهمترین ویژگی های این بنای تاریخ جا از مباحث تاریخی و باستانی اش، جذابیت های معماری و زیبا شناسانه ای است که در این بنا بکار رفته است. که از آن به عنوان یکی از عرصه های باشکوه هنر اصیل یونانی یاد می کنند.

نایک به معنای پیروزی است، بر همین اساس نیز، آتنا نایک افسانه ای برای رسیدن به پیروزی نبرد های خونین است، چرا که آتنا به عنوان نگهبان شهر حامل پیام پیروزی سپاهیان آتنی در نبرد هاست و به همین خاطر الهه ی پیروزی در جنگ شناخته می شود. این معبد درست در میانه ی جنگ های تاریخی و مشهور پلوپونزی ساخته شده است، جنگ های خونین عصر باستانی که میان اسپارت ها و آتنی ها و دیگر شهر های یونانی صورت می گرفت که مهمترین طرف های درگیر، آتنی ها و اسپارتی ها بودند. البته خالی از اطف نیست که بدانید، که امپراتوری ایرانیان، هخامنشیان بیشتر عامل وقوع و شعله ور شدن جنگ های پلوپونزی بود، که با حمایت و تجهیز اسپارت ها، آنان را به نبرد با آتنی ها تشویق می کرد، دلیل این کار هم پرت کردن توجه آتن ها از نواحی شرقی خود و غربی هخامنشیان بود.

بر همین اساس، معبد آتنا نایک هم محل پرستش خدایان نبرد و الهه ی آتنا نایک بود. در سال 480 پیش از میلاد، این معبد توسط ارتش خشایار شاه هخامنشی امپراتوری ایران، تخریب شد و پس از عقب نشینی قوای ایرانی بار دیگر مورد مرمت و باسازی قرار گرفت. بر همین اساس تاریخ ساخت این معبد را در حدود سال 420 میلادی می دانند، وگرنه به طور دقیق این معبد در قرن ششم پیش از میلاد ساخته شد و در سال 480 پیش از میلاد توسط ارتش هخامنشی ویران گردید و سپس در سال 420 پیش از میلاد، پس از سالها بازسازی از نو بنا شد، تا قرن چهارم میلادی هم فعال بود، اما با به مسیحیت گراییدن امپراتوری روم، این معبد نیز بسته شد و شاهد رویداد ها و رخداد های بسیار مهمی در تاریخ یونان شد، با ما در ادامه معرفی این معبد همراه باشید.

در ادامه آشنایی به بقا معبد تاریخی آتنا نایک در آکروپولیس آتن، به دوران رواج مسیحیت در قلمرو امپراتوری بیزانس می رسیم، در این دوره تاریخی، با قبول مسیحیت به عنوان دیدنی رسمی به آرامی مسیحیت به باور اصلی امپراتوری بدل شد و بر خلاف چند قرن پیش که مسیحیان مورد آزار و اذیت رومی ها قرار داشتند این بار پیروان ادیان باستانی مورد حمله مسیحیان واقع شده اند و معبد آتنا نایک هم به عنوان یکی از مراکز مذهبی مهم و مورد توجه ساکنان آتن، بسته شد. این معبد در طول تاریخ خود بار ها مورد حمله نیرو های مهاجم آتن قرار گرفت، که معروف ترین آن ویرانی بخش های اعظمی از آن در خلال حمله ی هخامنشیان به آتن بود، اما هیچگاه این چنین برای تنها نماند، معبد آتنا نایک برای قرن ها درهایش بسته ماند، در دوران امپراتوری بیزانس، با وجود بسته شدن دروازه های ورودی معبد ، بنای آن دست نخورده باقی مانده بود، اما متاسفانه با سقوط این امپراتوری معبد آتنا نایک روزگار تیره تری را پیش روی خود دید. ترک های عثمانی که بر بسیاری از نواحی تحت حاکمیت امپراتوری بیزانس حکومت می راند، بر آتن نیز چیره شد و در حدود سال 1686 برای تقویت خطوط دفاعی خود، قسمت های از این معبد باستانی را ویران کرد و سنگ های معبد مورد استفاده ی قرار دارد، بسیاری از قسمت های معبد ویران شد و این بنای تاریخی پس از چندین قرن سکوت این بار در میان تاراج ترکان عثمانی ویران شد.

با پیروزی جنبش استقلال طلبی یونان در 1830 میلادی، بسیاری از المان های هویت باستانی یونانی سر از خاک برآوردند و چهره ی یونان و آتن افسانه ای به آرامی پیدا شد، یکی از این المان های مهم هویت باستانی آتنی ها همین معبد آتنا نایک بود، معبدی که نماد پیروزی یونان بود. اما دوباره سازی بنای معبد آتنا نایک کار دشواری بود ، کاری که به دلیل انتقال سنگ های اصلی بنا برای دهه ها به طول انجامید و در چندین دوره این مرمت و بازسازی صورت گرفت. البته روند بازسازی و نوسازی این معبد باستانی همچنان ادامه دارد و پازل های این بنای باشکوه هنوز تکمیل نشده اما به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری مهم شهر آتن پذیرای گردشگران است.

روند بازسازی و مرمت این معبد تاریخی همچنان ادامه دارد واگر خوش شانس باشید در هنگام سفر به آتن در صورت بسته نبودن این مکان می توانید از آن دیدن کنید. اما با این وجود، باید به بسیاری از پازل مهم و شاخص این معبد اشاره کرد، که از بازسازی اولیه این بنا پس از حمله هخامنشیان بر جای مانده و همچنان در کنار معبد بخشی از هویت این مکان و این شهر را روایت می کند.سنگ نگاره ها، مجسمه ها کتیبه های برجا مانده ی این معبد تاریخی امروزه در قالب نمایشگاه ها در درون معبد در معرض دید گردشگران قرار دارد. با ما در 2safar همراه باشید تا تصویری کلی از معماری و پلان کلی معبد، همراه باجزئیات بیشتر بنا را معرفی کنیم.

در ادامه ی آشنایی با معبد کوچک و زیبای آتنا نایک می خواهیم از نمایی نزدیک تر، به این سازه ی زیبا نگاهی بیندازیم و بیشتر به جزئیات معماری و زیباشناسانه ی آن بپردازیم. برخی از کارشناسان از نام دیگری برای این معبد استفاده کرده اند و معتقند که در دوران شکوه و عظمت یونان وبه خصوص شهر آتن این نام به این معبد اطلاق می شده و آن مرواریدآکروپولیس است،نام زیبای که به نظر بسیار مبالغه آمیز می آید، اما نکته جالبی که در این اسن پیداست، مشخصا در خصوص معماری آن است، چرا، این بنای یکی از بنا های شاخص و البته کوچک در آکروپولیس به شمار می رفته و از همین جهات با دقت ، وسواس و ذوق بیشتری طراحی شده و به جزئیات آن نیز با هنرمندی هرچه تمام تر پرداخته شده است. برخی از کارشناسان تاریخ، بر این باور معتقدند که یونانی ها، معبد های خود را نوعی اثر یا بهتر بگوئیم، یک مجسمه ی یاد بود می دانسته اند، به همین خاطر، با دقت بسیار این بنا ها را می ساختند و علاقه مند بودند تا این بنا ها را بتوان از تمام زوایا مشاهده کرد، که این نوع نگاه به معابد و بنا ها در دوران روم کم رنگ شد، اما در دوران طلائی یونان، معبد ها را می توان از تمام زاویه ها مشاهده کرد، که از هر طرف زیباست انگار که آن طرف نمای اصلی یا حداقل نمای فرعی بناست.

معبد آتنا نایک هم دارای همین ویژگی برجسته معماری معابد یونانی است و از هر زاویه این بنای دارای نمایی زیبا و با شکوه است که البته موقعیت این معبد نیز این امکان را به طراحان و معماران آن داده است. بر اساس اطلاعات موجود در خصوص این بنای تاریخی، در برخی متون از نامی آشنا به عنوان معمار این بنا یاد شده است، Kallikrates کالیکراتس، که از او به عنوان معمار پارتنون نیز یا می شود. همان طور که پیش تر هم گفته شد، پیش از معبد آتنا نایک با معماری فاخر اش، معبد کوچک دیگری در این مکان وجود داشت که در جنگ با هخامنشیان به شدت آسیب دید و طراحی و ساخت مروارید آکروپولیس به کالیکراتس داده شد.

از همین رو، بدون نگاه کردن به سازه ی معبد آتنا نایک باید دانست که با اثری کلاسیک رو به رو هستیم، اثری که در اوج رواج بکار گیری معماری کلاسیک عصر یونان ساخته شده و به دست یکی از معروف ترین معماران آن دوره ی تاریخی و آن سبک معماری طراحی و بنا شده است، از این نظر، گردشگرانی که در سفر ما به آتن با ما همراه بوده اند، به راحتی می توانند المان های اصلی این بنا را تشخیص دهند، المان هایی مه در نمونه های دیگر شهر آتن به آنها اشاره کردیم.

اما نکته جالب و البته تلخ در خصوص این بنا، آسیب پذیری بالای این سازه در حملات مختلف به شهر آتن بوده، چرا که که معبد آتنا نایک در منطقه ای از آکروپلیس قرار دارد ، که از کمترین پوشش دفاعی برخوردار است، هرچند این موقعیت از لحاظ زیبایی و توجه به آن دارای مزیت های بالایی است، اما در دوره های مختلف تاریخ پس از یونان و سپس روم باستان، با آسیب های بسیاری رو به رو شد، با ما در ادامه ی این مسیر جذاب همراه باشید.

معبد آتنا نایک با بسیاری از بنا های ساخته شده در سبک کلاسیک یونانی، شباهت های ساختاری بسیاری دارد، اما این معبد و این سازه دارای هویت معماری مختص خود نیز می باشند، یکی از این موارد می تواند، اندازه ی ستون ها باشد. ستون ها به سبک دوریک ساخته شده اند و بر اساس المان های معماری کلاسیک یونانی دارای نقشی محوری در بنا می باشند، اما اندازه های ستون های این معبد به نسبت دیگر بنا ها متفاوت است، که نسبت اندازه ی طول و عرض ستون را مد نظر قرار می دهد. در معبد آتنا نایک دو ستون ها در یک ردیف چهار تاریی در دوسمت بنا قرار گرفته اند و براساس طرح کلی بنا از رافت بیشتری نسبت به دیگر سازه های موجود در آکروپولیس برخوردار است، شاید این ظرافت به اندازه و کوچکی بنا نیز مرتبط است. نکته جالب دیگر در ساخت این معبد که در دیگر بنا های یونانی آکروپولیس قابل مشاهده است، نسبت اندازه سازه ها، طرح و مجسمه با نسبت های ریاضی است که دقت و هوشمندی معماران این بنا ها را نشان می دهد.

یکی از ویژگی های که بر اساس متون تاریخی از معبد آتنا نایک گفته شده و در بازسازی قرن اخیر نیز مورد توجه قرار گرفته است، جزئیات این بنا ست، بر اساس اطلاعات تاریخی موجود، معبد آتنا نایک یک معبد عمومی نبوده و مردم عادی امکان ورود و تردد در معبد را نداشته اند و تنها از فاصله دور و از بیرون از فضای معبد امکان مشاهده محراب و مجسمه ی الهه ی پیروزی را داشته اند. اما بدون شک در روند بازاسازی و مونتاژ دوباره ی معبد تیم کارشناسی کار بسیار دشورای را در پیش داشته و دارند، چرا که بسیاری از مهمترین ویژگی این بنا یعنی جزئیات اش به شکل غیر مشخصی پراکنده شده بودند و مجسمه های زیبا و مشهور این معبد که از معروف ترین مجسمه های یونانی دوران خود به شمار می رفتند، باید جمع آوری می شد.

اما متاسفانه بسیاری از این تزئینات از میان رفتند و برای حفاظت و نگهداری بیشتر از بقایای بر جای مانده سنگ نگاره ها و مجسمه های دیواری این معبد را به موزه ی باشکوه و زیبای آکروپولیس انتقال دادند و دیگر آن تزئینات با شکوه هرگز به معبد باز نگشتند. یکی از سنگ نگاره های معروف این معبد، تجمع خدایان بوده که بر روی دیوار جنوبی معبد آتنا قرار داشته است. از دیگر سنگ نگاره های داستانی معبد آتنا نایک می توان به تصویر گری نبرد با پارسیان(ایرانیان) اشاره کرد، نبرد خدایان با غول ها نیز از دیگر سنگ نگاره های برجا مانده ی معبد آتنا نایک است.

هنگامی که در موزه ی آکروپولیس برخی از مجسمه های معبد آتنا نایک را می بینید، بیشتر متوجه اهمیت این بنا خواهید شد، برخی از کارشناسان تاریخ، معتقدند که پس از خروج ارتس پارسیان یا همان ارتش خشایار شاه هخامنشی، معبد آتنا نایک به عنوان معبد الهه ی پیروزی بیشتر مورد توجه قرار گرفت و مجسمه ها و آثار بسیار ارزشمندی در قسمت های مختلف این بنا شکل گرفت به عنوان یکی از نشانه های پیروزی بر ایرانیان در تاریخ یونان قلمداد شد، هرچند شاید برخی از این روایت ها منطبق بر روایت تاریخ نباشد اما امروزه روایتی است که در آکروپولیس گفته می شود.