اگر با ما در سفر به شهر آتن همراه بوده باشید و در معرفی جاذبه های گردشگری آتن مرکز فرهنگی بنیاد استاوروس نیارکوس را برای شما معرفی کردیم و در آنجا با کتابخانه ی ملی آتن آشنا شدیم و به محل قبلی کتابخانه ی ملی هم اشاره کردیم، این بار در سفرمان در شهر آتن به سراغ همان ساختمان قدیمی کتابخانه رفته ایم و به عنوان یکی از بنا های قدیمی شهر که نقش مهمی در هویت شهری آتن داشته و در گذشته بخشی از هویت فرهنگی آتن و یونان به شمار می رفت، امروزه به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری آتن پیشروی گردشگران قرار دارد.
ساختمان قدیمی کتابخانه ی ملی که هنوز هم بخشی از آن مجموعه به شمار می آید در مرکز شهر آتن قرار دارد، معمار و سازنده ی این بنا، معماری دانمارکی به نام، تئوفیل فریر فون هانسن (Theophil Freiherr von Hansen) بود. البته براساس اطلاعات موجود، یکی از ساختمان های سه گانه ی نئو کلاسیک آتن بود، که شامل ساختمان کتابخانه ی ملی، ساختمان اصلی دانشگاه آتن و ساختمان آکادمی آتن می شد.
ایده ی ابتدایی شکل گیری کتابخانه ی ملی یونان در سال های پر شور و حرارت استقلال طلبی یونانی ها ایجاد شد، در آن سال ها، با توجه به جو موجود در آتن و یونان، ایده ای کوچک به شکلی با شکوه به اجرا در می آمد و و سه گانه ی مشهور این سه مرکز مهم علمی و فرهنگی یکی از آن ایده ها بود. این ایده را بردی به نام فیلهلنه یوهان یاکوب مایر (philhellene Johann Jakob Mayer) در سال 1824 میلادی در یکی از روزنامه های هوادار استقلال یونان مطرح کرد و این طرح به آرامی به یکی از خواسته های عمومی بدل شد، که شکلی ملی گرایانه نیز به خود گرفته بود، تا اینکه در سال 1829 میلادی، دولت جدید یونان این طرح را پیاده کرد، اما نه در آتن و نه در ساختمان مورد نظر کتابخانه، بلکه در یکی از جزایر یونان با نام آژینا (Aegina) طرح کتابخانه اجرا شد، آن کتابخانه به سرپرستی آندریاس موستوکسیدیس (Andreas Moustoxydis) اداره می شد و در کنار آن بخش باستان شناسی ملی آتن نیز قرار داشت.
در کتابخانه ی موستوکسیدیس در حدود 1000 کتاب یونانی جمع آوری شده بود و با نام کتابخانه ی ملی یونان شناخته می شد. اما در سال 1834 آن کتابخانه به آتن منتقل شد و در یکی از بخش های آگورای رومی آتن سامان داده شدو سپس به کلیسای Panagia Gorgoepikoos برده شد. با این حال، با استقلال یونان، هویت ملی این کشور به مهمترین دغدغه ی عمومی بدل شده بود و از این هر آنچه با نام یونان شناخته می شد، مورد توجه قرار گرفت، در این میان، کتاب خانه ی ملی یکی از مهمترین مراکز هویتی و فرهنگی یونان بود، به همین خاطر، با سرعت بیشتری توسعه پیدا کرد و در بخش های مختلف گسترش یافت. خرید کتاب ها یکی از برنامه های مورد نظر مسئولان کتابخانه بود، اما مهمترین دلیل افزایش گنجینهی این کتابخانه اهدای کتابخانه های خصوصی به این مجموعه بود، دیمیتریس پستولکاس (Dimitris Postolakas) در حدود 1995 جلد کتاب به کتابخانه اهدا کرد، کریستوفروروس و کنستانینیوس ساکلاریوس با اهدای 5400 جلد و مارکوس رنیریس با اهدای 3400 جلد کتاب، این کتابخانه را به یک مجموعه های معتبر تبدیل کردند. با ما در ادامه ی مسیر همراه باشید.
در ادامه ی آشنایی با کتابخانه ی ملی یونان به سال های نزدیک شکل گیری نهایی این کتابخانه ی مهم در آتن می رسیم، اما پیش از آن باید به ادغام کتابخانه ی اولیه یونان با کتابخانه ی دانشگاه آتن در سال 1842 اشاره کنیم، در این سال، کتابخانه ای تازهِ واردِ آتن بالغ بر 10 هزار جلد کتاب داشت و یکی از مهمترین مکان های علمی یونان جدید به شمار می رفت، از این رو، پس استقلال و انتقال آن کتابخانه به آتن، آن را با کتابخانه ی غنی دانشگاه آتن ادغام کردند، که در حدود 15 هزار جلد کتاب داشت، شکل دادن به یک مرکز متمرکز به دنبال طرح ریزی یک کتابخانه ی مهم در کل اروپا بود، این کتابخانه ی تلفیق شده را به ساختمان جدید دانشگاه آتن در آن زمان انتقال دادند و ریاست آن را به فردی با نام جورجیوس کوزاکیس تایپلادوس (Georgios Kozakis-Typaldos) سپردند. این کتابخته به جامع ترین کتابخانه ی آتن تبدیل شده بود و برای آتن که خود را میراث دار تمدن یونان باستان می دانست، ایجاد یکی از بزرگترین و غنی ترین کتاب خانه ی اروپا رسیدن به یکی از رویا های تاریخی یونانی ها به شمار می رفت، رویایی که به دنبال زنده کردن دوباره بسیاری از المان های هویتی باستانی شان محسوب می شد. چرا که در یونان باستان و در آکروپولیس افسانه ای کتابخانه های مهمی وجود داشت و آتن به نوعی قلب کتاب اروپا محسوب می شد. اما در سال 1866 این کتابخانه با کتابخانه ی سلطنتی ادغام شد و پس از چندین ادغام مهم، کتابخانه ی ملی یونان به طور رسمی آغاز به کار کرد.
یکی از مهمترین رخداد های این کتابخانه مدیریت صحیح و دقیق این مجموعه بود که آن را در اروپا به یکی از مهمترین منابع علمی و مکتوب بدل کرد. به نحوی که از سال 1877 تا 1910 تنها یک نفر به نام مایکل دفندر (Michael Deffner) مسئولین این مجموعه را برعهده داشت و این مجموعه به یکی از المان های هویتی یونان و شهر آتن تبدیل شد. در این دوره ی زمانی برای چنین مجموعه ای داشتن یک مکان با هویتی در خور این مکان باید در نظر گرفته می شد و با وجود اینکه ساختمان های قدیمی متعددی در آتن وجود داشت اما یک بنای فاخر و درخور برای کتابخانه ی ملی که پلان و گستردگی این مجموعه را پاسخ گو می بود، باید ساخته می شد، به همین خاطر، سه برادر به نام های پاناگیس(Panagis)، مارینوس(Marinos) و آندریاس والیانوس (Andreas Vallianos) تامین ملی ساخت بنای عمارت کتابخانه ی ملی بر عهده گرفتن و در سال 1888 ساخت عمارت کتابخانه ی ملی یونان آغاز شد. تئوفیل فون هانسن(Baron Theophil von Hansen) طراحی و معماری این پروژه را بر عهده گرفت و یک عمارت زیبا، شاخص و با شکوه برای کتابخانه ی ملی یونان ساخته شد.
ساختمان و مجموعه ی جدید به یکی از ساختمان معروف شهر آتن تبدیل شد، هرچند، بخشی از کتابخانه ی ملی تا سال 1903 میلادی در ساختمان قدیمی دانشگاه آتن باقی ماند، اما مجموعه ی کتابخانه به طور رسمی به عمارت والیانوس منتقل شد و برای بیش از یک صد سال به قلب علمی و فرهنگی آتن تبدیل شد. با ما در ادامه ی مسیر همراه باشید.
هنگامی که در مقابل ساختمان قدیمی کتابخانه ی ملی یونان( همان عمارت کلاسیک والیانوس ) می ایستید، ساختار و شکل این ساختمان شما را به یاد آکروپولیس و معابد یونان باستان می اندازد، معماری و طراحی بنا بر اساس عناصر اساسی معماری کلاسیک یونانی این بنا را ساخته و بهترین انتخاب برای ساختن عمارتی باشکوه برای کتابخانه ی ملی یونان بوده است. ستون های دوریکی که از مشخصه های اصلی آن شکل از معماری به شمار می آید مهمترین عنصر معماری این بناست که در مقابل چشم بینندگان و گردشگران می ایستد. انتخاب این شکل از معماری با هویت کتابخانه و اهداف بانیان آن سنخیت و هماهنگی دقیق و درستی دارد.
از دیگر مشخصات معماری ساختمان کتابخانه ی ملی یونان که امروزه با عنوان کتابخانه ی قدیمی باید از آن یاد کرد، دو ساختمان کناری است که مانند دو بال در کنار ساختمان اصلی کشیده شده اند و فضا و محیط مورد نیاز کتابخانه را فراهم می کنند و در شکل و پلان بنا هم بخشی از نقشه ی اصلی به شمار می آیند. این بنا مانند ساختمان های عصر باستان آتن با سنگ های مرمر پنتلیک ساخته شده اند و برای گردشگرانی عصر باستانی را به تصویر می کشد. از دیگر مشخصه های ساختمان کتابخانه ی ملی یونان که توسط برادران والیانوس ساخته شده، مجسمه ساده و زیبای است که از پاناگیس والیانوس در مقابل کتابخانه ساخته اند، که همچنان در مقابل این بنا قابل مشاهده است.
یکی از مهمترین ویژگی های کتابخانه ی ملی یونان وجود 4هزار و 500 نسخه ی خطی یونانی است، که دارای ارزش بسیار بالایی است، همچنین بایگانی این کتابخانه از انقلاب یا همان استقلال یونان هم یکی از کم نظیر ترین بخش های این کتابخانه به شمار می رود، یکی دیگر از قسمت های مشهور این کتابخانه در جهان، وجود نسخه های بی نظیر و شاید تنها نسخه هایی از کتاب های انجیل متی از قرن ششم، فرهنگ لغت تاریخی متعلق به دوران بیزانس و سروده های هومر است که از جمله آثار تک و بی نطیر این کتابخانه به شمار می آیند. با این حال یکی از مهمترین مشکلات این کتابخانه ی قدیمی، کمبود فضا سال های بعد بود، ساختار ، پلان و طراحی بنای به شکلی بود که امتکان تغییر جابه جایی و افزایش بخش های دیگر به مجموعه وجود نداشت، به همین خاطر، انتقال این کتابخانه به مکانی مدرن با فضای بسیار بیشتر به یکی از رخداد های مهم فرهنگی آتن تبدیل شد، کتابخانه ملی امروزه به طور رسمی در بنیاد فرهنگی استاروس نیارکوس قرار دارد و ساختمان قدیمی که همان ساختمان والیانوس ها به شمار می آید، نیز زیر مجموعه ی کتابخانه ی ملی است و به عنوان یکی از ساختمان های این مجموعه محل قرار گیری کتب و نسخ خطی یونانی و کتاب های شاخص قدیمی است.
با این وجود، برای بسیاری از گردشگران و میهمان شهر آتن، جذابیت های عمارت والیانوس کتابخانه ی ملی یونان، با معماری با شکوه و زیبای کلاسیک اش جذابیت دیگری دارد، جذابیتی که آن مجموعه ی را به تمدن باستانی یونان گره می زند و همچنان یکی از نمادین ترین بنا های آتن و بخشی از هویت تاریخ معاصر این شهر کهن است.
