یکی از رخداد های مهم سیاسی و اجتماعی در تاریخ ایران معاصر، انقلاب مشروطه بود، که بسیاری از آن تحت عنوان جنبش مشروطه یاد می کنند، انقلاب مشروطه به مجموعه ای از تحولات سیاسی و اجتماعی در ایران گفته می شود، که از سلطنت مظفر الدین شاه قاجار تا پایان سلطنت کوتاه مدت محمد علی شاه در ایران به وقوع پیوست.
مشروطه خواهی به معنای محدود کردن سلطنت و نوعی سیستم حکومتی تحت هدایت مجلسی مردمی است و شاه در این سیستم نقشی سنبلیک را ایفا می کند و امور کشور توسط مجلس به عنوان نمایندگان مردم هدایت می شوند. پس از نارضایتی های متعدد در تهران و اعتراضات عمومی ، مظفر الدین شاه در 14 مرداد 1285 فرمان مشروطیت را امضا کرد.
این رویداد را می توان به عنوان اولین حرکت مردمی و دموکراسی خواهانه در آسیا دانست، اما با مرگ مظفر الدین شاه و آغاز سلطنت محمد علی شاه، مخالفت شاهِ جدید با محدویت های پیش آمده برای سلطنت آشکار شد تا اینکه محمد علی شاه توسط نیرو های قزاق روس مجلس ملی را به توپ بست و مجلس و مشروطه خواهی برچیده شد . اما این تازه آغاز داستان بود و با قیام مردم تبریز به رهبری ستار خان ، باقر خان و حیدر خان عمو اقلی تحولات مشروطه خواهی در ایران وارد مرحله ای تازه شد و شهر تبریز به مرکز تحولات سیاسی و اجتماعی ایران تبدیل گردید.
یکی از رویداد هایی که در دوران قاجار قابل توجه است، نقش محوری و جایگاه این شهر در مقابل دربار و نزدیکی این شهر به واسطه ی بزرگانش به حرکت های مردمی است. از این رو، با قیام مردم تبریز تحولات ایران سمت و سویی دیگر پیدا کرد و استبداد محمد علی شاه تنها یک سال دوام داشت ، به نحوی که این سال را در تاریخ ایران تحت عنوان استبداد صغیر می شناسند.
گردشگران در شهر تبریز (به عنوان پایگاه مردمی و مقاومت مردم تبریز در برابر نیروهای حکومتی) می توانند یکی از مکان های تاریخی و مهم در این حرکت و جوشش مردمی را از نزدیک ببینند، خانه مشروطه در محله ی راسته کوچه به عنوان بخش مهمی از تاریخ آن دوره ی ایران یکی از جاذبه های گردشگری مهم شهر تبریز به شمار می آید، که روایت گر آن روزهای پر التهاب تبریز و ایران به شمار می رود .
خانه مشروطه در تبریز هنوز هم حافظ آن دوره تاریخی محسوب می شود، این خانه در غرب بازار تبریز قرار دارد و متعلق به یکی از تجار معروف شهر به نام حاج مهدی کوزه کنانی است، ایشان به واسطه ی علاقه و همفکری با مشروطه خواهان منزل شخصی خودش را به یکی از پایگاه های مهم در تحولات مشروطه پس از به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی کرد و به عنوان یکی تجار با نفوذ و متمول پشتیبان انقلاب مشروطه شد.
این خانه محل تجمع رهبران انقلاب مشروطه از جمله ستارخان، باقرخان، ثقه السلام و حاج مهدی کوزه کنانی بود و امروزه هم به عنوان موزه و خانه ی مشروطه شناسی در معرض بازدید گردشگران است در ادامه در سایت 2safar به جزئیات این خانه تاریخی و بخش های مختلف آن خواهیم پرداخت.
با قیام مردم تبریز برای حمایت از مشروطه و مخالفت با به توپ بستن مجلس شورای ملی ، به رهبری ستار خان ، باقر خان و حاج مهدی کوزه کنانی، نیرو های حکومتی از تبریز عقب نشینی کردند و این شهر به دستور محمد علی شاه قاجار به مدت 11 ماه مورد محاصره قرار گرفت و از ورود غذا و دارو به شهر جلوگیری شد. این رخ داد در تاریخ معاصر ایران یکی از نقاط درخشان ایستادگی ملت بود که با رنج بسیاری همراه شد و تعداد زیادی از مردم تبریز جان خود را در این مسیر از دست دادند. تا اینکه با حرکت نیروهای مشروطه از ایل بختیاری و گیلان محاصره تبریز به پایان رسید و نیروهای مقاومت تبریز هم برای فتح تهران راهی پایتخت شدند و با فتح تهران محمد علی شاه از سلطنت معزول و فرزندش احمد شاه ، به تخت نشست و مجلس شورای ملی و نظام مشروطه دوباره احیاء شد.
از این رو، مشروطه برای تبریز رنگ و بوی دیگری دارد و خانه مشروطه نماد دورانی پر افتخار، به همراه خاطرات تلخ و شیرنی بسیاری برای مردم ایران به خصوص تبریز است. این خانه همان طور که گفتیم متعلق به حاج مهدی کوزه کنانی بود که مرکز تجمع و رهبری مقاومت مردم تبریز شد.
این خانه در سال 1247 توسط مالک آن حاج مهدی کوزه کنانی ساخته می شود و معماری این بنای تاریخی نیز متعلق به دوران قاجار است و که مملو است از اِلمان های معماری ایرانی با مشخصات و ویژگی های سبک قجری، گردشگران در این بنای تاریخی می توانند یک نمونه سرپا، زیبا و آراسته ی دیگر از این نوع معماری ایرانی را مشاهده کنند.
خانه مشروطه در سالهای پس از جنگ جهانی دوم به عنوان مقر سران فرقه ی دمکرات آذربایجان انتخاب شد و تا سال 1324 و ورود نیروی های دولتی و بازپس گیری این خطه محل برگزاری جلسات سران آن فرقه بود. خانه ی مشروطه در دوطبقه دارای زیر بنایی در حدود 1300 متر است و با آجر کاری های زیبا ساخته و پرداخته شده است. پنجره های مشبک طبقه دوم با شیشه های رنگی اش در نمای اولیه ساختمان چشم گردشگران را به خود جلب می کند.
در تمامی قسمت های این خانه به لحاظ معماری شاهد گچبری ها، درهای منبت کاری شده، پنجره های ارسی، تزئینات مربوط به سبک معماری قجری و انواع مختلفی از هنر های معماری ایرانی خواهیم بود، سرستون های گچبری شده در تعداد متعدد به نمای خانه زیبای بیشتری بخشیده است و مانند دیگر آثار معماری یارانی بازی رنگ و نور یکی از مشخصات اصلی این خانه ی تاریخی به شمار می آید.
اما بخش تاریخی خانه روایت گر بخش های از تاریخ مشروطه ایران است که می توان آن را موزه ی مشروطه نامید، در سال 1375 اسناد تاریخی انقلاب مشروطه در این خانه به نمایش عمومی در آمد و در کنار این اسناد، فرش مشروطه، سند فرمان مشروطه به امضای مظفرالدین شاه، وسایل سران مشروطه و همچنین تندیس های رهبران مشروطه از جمله، علی اکبر دهخدا، ستار خان ، باقر خان، حاج مهدی کوزه کنانی، حاج علی دواچی، هوارد باسکرویل(معلم آمریکایی که در حمایت از انقلاب مشروطه در طی قیام تبریز کشته شد)، علی موسیو و زینب پاشا(از بانوان مشهور مشروطه خواه) را می توان مشاهده کرد.
