در ادامه ی معرفی جاذبه های گردشگری شهر بروجرد، مسجد امام این شهر به دلیل عظمت، جاذبه های هنری و بصری با شکوه و همچنین قدمت تاریخی اش از اهمیت خاصی برخوردار است. این مسجد مانند بسیاری از مساجد ایرانی عرصه ی ظهور هنر های ایرانی است و به نوعی می توان این مسجد را اثر و نشان دیگری از فرهنگ و هنر ایرانی دانست که با بهرمندی از المان های اسلامی در یک مکان مورد احترامِ مذهبی، قدرت، ذوق و وسعت اش را به رخ کشیده است. از این رو، عنصر اصلی جذابیت این مسجد جدا از باور های مذهبی و اعتقادی، معماری و هنر هایی است که این بنا را به زیبایی هرچه تمام تر آراسته اند.
پیش از آنکه به خود بنا به پردازیم، در برخی از متون تاریخی در شهر بروجرد، نقل شده که علاوه بر مسجد جامع (که پیش تر در سایت 2safar آن را معرفی کردیم) این شهر، مسجدی دیگر متعلق به دوران زندیه وجود داشته که در اوایل دوران قاجاریه بخش هایی از آن ویران می شود و درست با به قدرت رسیدن فتحعلی شاه قاجار، بنای مسجدی دیگر بر روی خرابه های آن مسجد قدیمی گذاشته می شود. بنابراین، مسجد کنونی امام، در دوران فتحعلی شاه قاجار ساخته می شود. این مسجد اولین مسجد از سه مسجد بنامی است که در دوران فتحعلی شاه در سه شهر بروجرد، تهران و قزوین ساخته شد(در سایت 2safar می توانید در معرفی جاذبه های گردشگری شهر قزوین و تهران با دو مسجد دیگر سلطانی آشنا شوید). در دوران فتحعلی شاه سه مسجد در سه شهر یاد شده ساخته شد که بواسطه ی ساخت آن مساجد به دستور شاه، به مساجد سلطانی مشهور شدند.
مسجد امام شهر بروجرد قدیمی ترین و بزرگترین مسجد در میان مساجد سلطانی است و در دوران پهلوی به مسجد شاه مشهور بود، که پیروزی انقلاب 1357 و شکل گیری جمهوری اسلامی ایران، نام این مسجد به مسجد امام تغییر پیدا کرد. مسجد امام یا همان مسجد سلطانی در شهر بروجرد را می توان نمونه ای فاخر از معماری رایج در اوایل دوران قاجاریه دانست، که برا بهره مندی از المان های معماری ایرانی ، اثری باشکوه و ماندگار را ایجاد کرده، هرچند به دلیل گذشت زمان و رخ داد های طبیعی مانند زلزله در سال 1385 در شهر بروجرد بخش هایی از این بنا با آسیب های جدی رو به رو شد اما با توجه به اهمیت مسجد امام(سلطانی) به لحاظ فرهنگی، تاریخی و هویت گروه های تخصصی سازمان میراث فرهنگی به مرمت و بازسازی بخش های مختلف این بنا پرداختند.
قبل از این که گوشه های زیبا و هنر های معماری این مسجد را معرفی کنیم، گفتن این نکته خالی از لطف نیست که گردشگرانی که به چنین مکان هایی قدم می گذارند، به نوعی با بخشی از هویت اجتماعی، فرهنگی و تاریخی خود رو به رو می شوند. مساجد ایرانی به گونه ایرانی شده ی باور های اسلامی هستند که با هنر و ذوق فرهنگ ایرانی امروزه دارای هویتی خاص در تمدن سلامی به شمار می روند. به همین خاطر وقتی که در صحن بزرگ و وسیع مسجد امام(سلطانی) قرار می گیرد، بدون توجه به المان های مذهبی چنین مکان هایی احساسی نزدیک و آشنا را تجربه می کنید. با ما در ادامه مسیر همراه باشید تا با معماری و گوشه های مختلف این بنای زیبا آشنا شویم.
در ادامه آشنایی با مسجد امام(سلطانی) به معماری و بنای این مسجد تاریخی و باشکوه می پردازیم. این مسجد یکی از نمونه های زیبای مساجد چهار ایوانی است که از مساجد بزرگ و وسیع ایران به شمار می رود. مسجد امام شهر بروجدر در مرکز بافت قدیمی شهر واقع شده و درست چسبیده به بازار قدیمی شهر قرار دارد و از این رو، مانند بسیاری از مساجد قدیمی و کهن ایرانی درسن در کنار بازار اصلی شهر بنا شده است، به همین خاطر از چند مسیر قابل دسترسی است و در مسجد اما سه مسیر برای ورود مردم تعبیه شده است. ساختار کلی و پلان مسجد خود یکی از نمونه های معماری ایرانی است، به باور بسیاری از متخصصان معماری ایرانی-اسلامی، یکی از ویژگی های معماری مساجد در دوران قاجاریه افزایش وسعت مساجد است، گسترش صحن و پهنه ی مسجد و همچنین چهار ایوانی شدن آن ها هم بخشی از ویژگی های مهماری مساجد ساخته شده عهد قاجاریه می باشد که البته در مساجد شاهی یا همان سلطانی بیشتر به چشم می آید.
مسجد امام بروجرد با 7 هزار متر وسعت از دیگر مساجد سلطانی ساخته شده در دوران قاجاریه بزرگتر است و طراحی و شباهت ساختاری این مسجد با مسجد سلطانی تهران بیشتر از دیگر مساجد است.همان طور که گفته شد این مسجد دارای سه ورودی است که هنگام ورود از هر سه درب ورودی مسجد شاهد طراحی مشخص و هدفمندی خواهید بود. پس از ورود به مسجد با یک صحن وسیع روبه رو می شود که ایوان های چهار گانه اش به صورت قرینه در مقابل هم قرار گرفته اند، البته ایوان های شمالی و جنوبی با تفاوت های بسیار اندکی قرینه هستند. چهار ایوان با بنا هایی که آنها را به هم متصل می کنند.
بنا هایی شبستان های مسجد در آن جا ساخته شده اند. شبستان های جنوبی در قسمت غربی و شرقی اش، شبستان های شمالی در بخش های غربی و شرقی آن و شبستان های زمستانه و تابستانه ، شش شبستان قدیمی مسجد امام بروجرد را تشکیل می دهند و یک شبستان هم در قسمت غربی مسجد ساخته شده که بنایی دو طبقه می باشد و به عنوان مصلای بروجرد از آن استفاده می کنند. این پلان کای مسجد است که در مقیاسی کوچک تر، دنیای زیبا و شگفت انگیز تر باز خواهد شد و گردشگران بیشتر شاهد این بخش از هنر بکار رفته در مسجد امام هستند. کتیبه های تاریخی موجود در مسجد از دوران فتحعلی شاه یکی از هنر های قدیمی بکار رفته در این بناست که در کنار دیگر هنر های معماری این مسجد تماشایی و دیدنی هستند. طرح های هندسی و اسلیمی در قالب هنر های مختلفی مانند کاشی کاری، گچ بری، کاربندی و دیگر هنر های معماری ایرانی نما های بسیار زیبایی در مسجد امام (سلطانی) ایجاد کرده اند. که در کنار آن ها می توان شاهد هنر های آجرکاری، تزئینات چوبی، حجاری نیز بود که در شبستان ها، طاق و ایوان های مسجد خواهید بود.
دیدن هر بخش و هر گوشه از این بنای تاریخی و زیبا برای گردشگرانی که به شهر بروجرد رفته اند، تماشایی و هیجان انگیز خواهد بود، هنر ایرانی برآمده از فرهنگی است که سالیان متمادی در میان رخ داد های تلخ و تاریک این سرزمین، تنها امید و کور سوی تلاش های مردمان ایران بوده و از اینرو هنوز هم تنها ستون ایستاده ی تمدنی رنج کشیده است.
