گردشگران در حول و حوش بازار سنتی کرمانشاه، که در قلب بافت سنتی این شهر قرار گرفته، با آثار تاریخی متعددی روبه رو هستند، آثار و بنایی هایی که امروزه، به عنوان بخشی از هویت تاریخی این شهر در دوران زندیه و قاجاریه روایت گر خاطرات و ذهنیت شکل گرفته شده در این شهر باستانی است.
یکی از این بنا ها، مسجد عماد الدوله است، بنایی فاخر، شکیل و با شکوه که یکی از نمونه های ارزشمند معماری مساجد ایرانی در کشور به شمار می رود، مسجدی که به سبک معماری مساجد چهار ایوانی، ساخته شده و ظرافت های هنری و معماری از گوشه و کنار این مسجد هویداست.
این مسجد در اوج دوران ثبات و شکوفایی قاجاریه و در زمان زمام داری ناصرالدین شاه توسط والی کرمانشاه ، عماد الدوله بنا شده است. مسجد عمادالدله بنا بر کتیبه ی کاشی کاری شده ی موجود در ایوان اصلی مسجد در سال 1285 هجری قمری بنا شده است، دراین کتیبه در قالب قصیده ای از ناصرالدین شاه پادشاه ایران و همچنین امام قلی میرزا عماد الدوله حاکم کرمانشاه و سرحدات عراقین نام برده می شود.
مسجد عماد الدوله که در کنار بازار سنتی قرار دارد و درب اصلی آن نیز به بازار زرگر ها منتهی می شود ، از یک سو به مسجد جامع می رسد و از سمت دیگر به چهار سوق بازار راه پیدا می کند. این مسجد چهار ایوانی مجموعه ای از هنر های معماری ایرانی را در معرض دید عموم قرار می دهد و گردشگران در این مسجد به سیاق دیگر مساجد زیبای ایرانی می توانند تبلور هنر و آمیختگی ذوق ایرانی با فضای معنوی را نظاره گر باشند.
ایوان و شبستان اصلی مسجد در ضلع جنوبی قرار دارد ، که با ارتفاع و جزئیات هنری بیشتر قابل تشخیص است، خطوط و همسانی رنگ و کاشی در کنار قوس و طاق های ایوان فضایی روحانی به ایوان بخشیده و به نوعی تجلی معنویت و کمال گرایی در معماری ایرانی به سوی آسمان را نشان می دهد. شبستان مسجد که از طریق ایوان جنوبی در دسترس قرار دارد، نمونه ایی ساده و بی آلایش از آجر کاری و مهندسی معماران آن دوره تاریخی است که گنبد و طاق های این شبستان را بر روی 14 ستون آجری و دیوار های مسجد سوار کرده اند و در عین سادگی فضا، ماهیت و فضای معنوی شبستان تقویت شده و این سادگی به محرابی زیبا ، با کاشی های چشم نواز و هنرمندانِ ختم می شود، از دیگر بخش های قابل توجه در این مسجد تراش خوردگی ستون های آجری شبستان است که برای گردشگران هم قابل توجه است.
اما نکته بارز در این شبستان پیوستگی هدایت فضای ایجاد شده به سوی محراب است، که با ایجاد فضا و ساختاری ساده و یکدست ، نمازگزاران را به سوی محرابی زیبا و تزئین شده می کشاند و این محراب زیبای نگاه و ناخودآگاه نمازگزاران را به سمتی متعالی تر رهنمون می کند، این تجلی معنوی فراتر از هنرهای معماری بکار رفته در شبستان ، کمال گرایی و عمق فهم هنرمندانه ی معماری ایرانی را به رخ می کشد.
در پیچ و تاب بازار زرگر ها تا رسیدن به مسجد عماد الدوله، فضای سنتی ،گردشگران را مهیای صحنه ای با شکوه می سازد، صحنه ای که از قدم ابتدائی اش برای بینندگان همراه با ذوق تازه ی است که به دنبال کشف جدیدی در گذشته می گردد، پیش تر در سایت 2safar از ایوان اصلی و شبستان ساده و محراب زیبایش سخن گفتیم، این بار دوباره می خواهیم قصه حکایت این بنای تاریخی را از ابتدای ورود به مسجد آغاز کنیم.
زمانی که درب اصلی مسجد در راسته ی بازار زرگر ها پیدا می شود، گذشته از قدمت و هنر و زیبایی های بکار رفته در این درب چوبی در ناخودآگاهی گردشگران جذابیتی ندانسته را به همراه خواهد داشت، این در چوبی در زمان زمام داری امام قلی میرزای عماد الدوله بر سرحدات ایران و عراقین از درب ورودی حرم امام اول شیعیان علی بن ابی طالب (ع) به این مکان آورده می شود و بر اساس گفته های تاریخی درب نقره ای را جایگزین آن می نمایند. این درب چوبی که به قاپی شاه نجف شهرت دارد، در دوران صفویه ساخته شده و علاوه بر ارزش معنوی آن برای مردم کرمانشاه ، یکی از آثار تاریخی دوران صفویه نیز به شمار می رود.
پس از ورودی به صحن مسجد معماری ایرانی به مانند ساحره ای توانا، گردشگران امروزی را در نمایشگاهی فاخر از همسانی، هنر و ظرافت ذوقی و معنوی غرق می کند، که در عین لذت بخشی از دیدن اثری زیبا، فضای روحانی و معنوی باشکوهی را ایجاد می نماید. همان طور که پیش تر عنوان شد ایوان جنوبی با ساختار و جزئیات هنریاش و همچنین قرار داشتن درب ورودی به شبستان مسجد، ایوان اصلی این مسجد چهار ایوانی به شمار می رود. در سمت شرقی و غربی دو ایوان به شکل قرینه در مقابل هم قرار دارند و حجره های متعدد دورتادور صحن مسجد ، با ظرافت های هنری کاشی کاران و آجر کاران و همچنین با پنجره هایی زیبا قابل مشاهده می باشند.
از دیگر بخش های زیبای این بنای تاریخی که در نمای ظاهری مسجد به چشم می آید ، حوض بزرگ وسط مسجد است، که البته از بخش های تازه تر این بنای تاریخی محسوب می شود. ضلع شمالی مسجد عماد الدوله هم با برج ساعت و ایوان کوتاه تر قابل تشخیص است. از این رو، گردشگران در این مسجد چهار ایوانی در هر ضلع آن شاهد تبلور هنر ایرانی در اقسام و اشکال متنوعی است، هنر هایی که هر کدام علاوه بر هویت و تاریخ خود، دنیایی از زیبایی و معنا را در خود نهفته اند و گردشگران شاهد ارکستی از همسانی این دنیا های موازی است.
با تمام این کلیات گفته شده از این اثر تاریخی، دیدن بخش های ریز و جزئیات نادیده ی این اثر تاریخی ، جذابیت و زیبایی این مسجد زیبا را بیشتر خواهد کرد، مسجدی که امروزه یکی از مدارس دینی شهر کرمانشاه به شمار می رود و هنوز هم به عنوان اثری فاخر و کارآمد، از نقش و خطی زیبا در هویت ، تاریخ، فرهنگ و دیانت کرمانشاه برخوردار است.
