در شهر های ایران مانند تهران، یزد، اصفهان، شیراز، کرمانشاه ، کرمان و دیگر شهر های قدیمی بازار قلب تپنده ی آن مناطق به شمار رفته و در حواشی خود المان های فرهنگی و ساختار اجتماعی شهر را سامان داده است، این در حالی است که وقتی قدم به درون این بازار ها می گذارید، دنیای سنتی با وجود تمام پیشرفت های تکنولوژیکی امروزه همچنان روح خود را حفظ کرده و فضای بسیار دلنشینی را برای گردشگران ایجاد می کند. این در حالی است که بازار های سنتی با وجود تغییرات امروزی در سبک تجارت همچنان شلوغ و پر طرفدار هستند و گردشگران در شهر های قدیمی ایران می توانند از این جاذبه ی سنتی و لذت همیشگی بهره مند شوند.
شهر اردبیل هم به واسطه ی تاریخ کهن و جایگاه استراتژک و جغرافیایی اش همواره محل تردد کاروان ها بوده و بسیاری از کاروان های جاده ی ابریشم مسیرشان با عبور این طی می کردند. به همین خاطر در شهر اردبیل ما شاهد بازاری سنتی و سرپوشیده هستیم که مانند دیگر بازار های سنتی ایرانی با برخورداری از المان های معماری ایرانی هویت معماری خود را دارد. براساس اطلاعات ثبت شده این بازار متعلق به دوران سلجوقی است، ساختار ابتدائی آن در این دوران شکل گرفته است. به طور دقیق تر این بازار سنتی در قرن ششم هجری قمری ساخته شد و مانند دیگر آثار متعلق به دوران سلجوقی با بهره مندی از المان های معماری ایرانی شکل گرفت اما در دوران صفویه بسیاری از المان های سبک اصفهان در این بنا ایجاد شد، به گونه ای که امروزه این مکان سنتی را بنای با المان های سبک اصفهان می خوانند.
شهر اردبیل به واسطه ی وجود آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، در طول حکومت خاندان صفوی از جایگاه بالایی برخوردار بود و شاهان این سلسله اردبیل را پایتخت معنوی حکومت خود می دانستند از این رو، این شهر در این دوران از رونق و شکوفایی بسیاری برخوردار شد. بازار این شهر هم به همین دلیل، با روی کار آمدن خاندان صفویه وسعت و اعتبار بیشتری پیدا کرد و کاروان های تجاری مختلفی مسیر خود را به اردبیل ختم می کردند. بنابراین، در دوران سلطنت شاه تهماسب اول بازار سرپوشیده ی اردبیل سامان بیشتری پیدا کرد و راسته ها و بخش های مختلفی این مجموعه اضافه شد.
این مجموعه مانند دیگر بازار های سنتی ایرانی در درون خود قسمت ها ساختار های مختلفی دارد، مسجد و حمام این بازار هم از جمله بخش های موقوفه ای است که به خدمات عمومی برای مردم اردبیل اختصاص داده شد. با این حال، بسیاری از مغازه ها این بازار هم متعلق به بقعه ی شیخ صفی الدین اردبیلی بودند و بخشی از درآمد های آنان هم آرامگاه شیخ صفی الدین داده می شد. این بازاز سنتی بدون شک با برخورد از معماری ایرانی ، دارای فضا ومحیطی جذاب و دلنشین می باشد و گردشگران در میان راسته ها و بازار های این مجموعه تجاری تاریخی می توانند علاوه بر خرید سوغات و محصولات دیگر، لذت قدم زدن و آرامش محیط در این مکانی تاریخی تجربه ای نمایند. با ما همراه باشید تا در ادامه ی مسیر جزئیات بیشتری از این بازار سنتی ببینیم.
در ادامه معرفی بازار سرپوشیده ی شهر اردبیل به داخل این بازار سنتی و تاریخی می رویم با راسته ها، بازار ها و بخش های مختلف این مجموعه ی تجاری بزرگ آشنا خواهیم شد. البته باید به این نکته هم اشاره داشت، که با وجود قدیمت تاریخی این بازار به دوران سلجوقی اما هویت بازار سنتی در ابتدا متعلق به دوران صفویه است و در ادامه در دوران قاجاریه هم، قسمت های مختلف بنا مورد مرمت قرار گرفته و گردشگران می توانند حضور معماری و آثار متعلق به این دوره تاریخی را هم در طاق هاو نما های مختلف این بازار سنتی مشاهده کنند.
اصلی ترین قسمت بازار اردبیل، راسته ی اصلی بازار است که با نام راسته بازار شهرت دارد، این قسمت اصلی بازار اردبیل مانند دیگر بازار های سنتی با سقف گنبدی و طاق هایی دارای محل عبور نور نمایی بسیار زیبا و سنتی دارد، که همواره شلوغی حضور مردم از راسته ها و بخش های دیگر بازار در این قسمت مشخص است. البته باید به این نکته هم توجه داشت که در راسته های اصلی بازار های سنتی در همه بازار های سنتی ایرانی، هنر معماری ایرانی نما و حضور پررنگ دارد و در راسته بازار اردبیل هم گردشگران به خوبی اهمیت این راسته را متوجه می شوند.
در کنار راسته اصلی، راسته پیر عبدالملک و راسته قیصریه هم از دیدنی ترین راسته های بازار اردبیل به شمار می آیند. راسته های کفاشان و راسته ی غلامان هم از دیگر راسته های قدیمی این بازار به شمار می آیند. در این راسته ها، محیط سنتی و فضای تاریخی همچنان غالب بر محیط بازار است و این بهترین خبر برای گردشگرانی است که می خواهند این بازار قدیمی را از نزدیک ببینند. آجر کاری های زیبا و کاربندی های هنرمندانه یبکار فته در این بازار هویت اصلی بازار اردبیل است.
در کنار راسته های بازار اردبیل، بازار های این مجموعه هم از دیگر شاخ و برگ های این درخت تنومند می باشند، بازار هایی که هرکدام با توجه به صنف فعال در آن حجم جمعیتی بالایی از شهروندان و گردشگران اردبیل را به سوی خود می کشاند. مانند همه ی بازار های ایرانی، بازار زرگر ها از مهمترین و محبوب ترین بخش های بازار است، بازار سراجان، بازار خراطان، بازار قصابان، بازار بقالان، بازار کلاه دوزان، بازار علافان، بازار پنبه فروشان، بازار پارچه فروشان، بازار مسگران، بازار چاقو فرشتان ، بازار آهنگران و بازار جلایی از جمله بازار های فعال و تاریخی این بازار قدیمی است. گردشگران در این بازار ها می توانند در کنار دیدن محصولات سنتی از کارگاه های برخی از این صنف ها مانند مسگران و آهنگران هم بازدید کنند.
محیطی جذاب و دیدنی که لذت سفر به این شهر تاریخی را برای تان شیرین می کند. هنوز قسمت های مختلف دیگر از مجموعه ی بازار سنتی بازار اردبیل به شما معرفی نکرده ایم و سرا های خشکبار(حاجی میرزا)، سرای گلشن، سرای جهودها، سرای وکیل، سرای نو، سرای حام احمد، سرای حاج شکر، سرای مجیدیه، سرای امام جمعه و سرای دوگوچی برای پذیرایی از گردشگران باقی مانده است، بخش هایی که هر کدام می توان برای گردشگران جذابیت داشته باشند. آخرین بخ از قسمت های بازار سرپوشیده ی اردبیل هم تیمچه ی زنجیرلی است، که در کنار دیگر قسمت های بازار اردبیل در معرض دید گردشگران قرار دارند، که مزیّن به هنر معماری ایرانی هستند.
