بازار به عنوان قلب اقتصادی یک شهر تعیین کننده هویت و تاریخ اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن به شمار می رود و هنگامی که به شهر های مختلف ایران سفر می کنید در میان شهر های تاریخی نقاط مشترک و مکان هایی مشابهی وجود دارد که تاریخ آن ها را مانند ریسمانی به هم پیوسته گره می زند.قم هم در نواحی تقریبا مرکزی ایران نیز دارای چنین شباهت ها و اشتراکات است و شما در 2safar با برخی از این مکان های مشابه و مشترک آشنا می شوید و بهتر می توانید این شهر تاریخی و مذهبی و البته زیبا را ببینید.
بازار های قدیمی ایرانی در نقاط مختلف ایران از جمله شباهت های اجتماعی و اقتصادی هستند که مراکز اقتصادی شهر های مختلف در نواحی مختلف را به هم متصل می کنند و مانند خطوط ارتباطی، مسیر های اقتصادی را به هم وصل می کردند و امروزه علاوه بر کارکرد تجاری (نه مانند گذشته) امروزین شان، از جمله جاذبه های دیدنی گردشگری شهر های مختلف به شمار می آیند. بازار قدیمی شهر قم هم یکی از نمونه های زیبای بازار های سنتی ایرانی است که از بخش های مختلفی مانند راسته، سرا، تیمچه و چهار سوق تشکیل می شود و ساختار معماری ایرانی بازار های سنتی دیگر شهر های بزرگ و تاریخی نیز در بازار قدیمی قم قابل مشاهده است.
اگر می خواهید به این بازار قدیمی بروید، باید راهی خیابان آذر شوید، که در بافت قدیمی شهر قرار دارد، برخی به این بازار، بازار کهنه و نو می گویند و عده ای هم تنها به نام بازار قم آن را معرفی می کنند، با این حال ماهیت قدیمی و سنتی بازار مهمترین ویژگی است که می توان برای این بازار استفاده کرد، بازاری سنتی که المان های معماری ایرانی آن را خواستنی و تماشایی می کند. به لحاظ تاریخی، برخی از بخش های قدیمی و بنا های این بازار را متعلق به دوران سلجوقیان و ایلخانان می دانند، با این وجود، ماهیت اصلی بازار متعلق به عصر صفویه است و شکل اولیه بازار بر اساس اطلاعات موجود تاریخی در دوران صفویه شکل می گیرد.
بازار در ابتدا، به صورت یک مسیر بنا شد و در روند تکامل تاریخی اش بخش ها و قسمت های مختلف بازار به آن اضافه شدند. بیشترین تغییرات در بازار قدیمی قم پس از شکل گیری آن متعلق به دوران قاجاریه و در خلال زمامداری ناصرالدین شاه قاجار است، که راسته ی بازار نو و تیمچه و همچنین سراهای اطراف بازار به مجموعه بازار قم اضافه شد. از این رو، بازار قم به لحاظ معماری به دو بخش صفوی و قاجاریه تقسیم می شود، هرچند که اگر مساجد ساخته شده در بازار در راسته های مختلف را به آن اضافه کنیم، کمیت بنا های قاجاریه بیشتر می وشد و هویت آن بیشتر به سمت دوران معاصر تر سنگین می شود.
با این حال گردشگران در بازار سنتی قم می توانند، لایه های مختلفی از فرهنگ و تمدن ایرانی را مشاهده نمایند، شهر زیبا و تاریخی قم را بهتر بشناسند. با ما در این مسیر همراه باشید تا از راسته ها، بازار ها و تیچه های این بازار تاریخی دیدن کنیم.
در ادامه معرفی بازار قدیم قم که آن را بازار قم هم می خوانند، شما را به برجسته ترین بخش این بازار آشنا می کنیم، قسمتی یکی از زیبا ترین و باشکوه ترین بخش های بازار قم به شمار می آید و معماری و ساختار این بخشس بازار مشهور ترین قسمت این بازار سنتی است. این بخش دیدنی تیمچه ی بزرگ است، بخشی که به لحاظ معماری و کاربری از مهمترین بخش های این مجموعه ی اقتصادی به شمار می آید. البته در بازار قم سه تیچه وجود دارد که بزرگترین و زیبا ترین این تیمچه ها، تیمچه بزرگ در قسمت شمالی راسته ی بازار نو است. تیمچه در لغت به معنی بازار، بازارچه و کاروانسرای کوچک است که در بازار های سنتی ایرانی که به صورت سرپوشیده و تو در تو ساخته می شدند، یکی از اجزای این مجموعه ی اقتصادی به شمار می رفت و تیمچه ی بزرگ قم هم یکی از معروف ترین تیمچه های بازار های سنتی ایران است که این شهرت اش را وام دار معماری بکار رفته در آن می باشد.
تیمچه ی بزرگ قم اثری متعلق به دوران قاجاریه می باشد که سقف آن از جمله نمونه های زیبای معماری ایرانی در هنر سقف ضربی است. بر اساس متون تاریخی در سال 1261 و در خلال سلطنت ناصر الدین شاه قاجار، اسباب ساخت این مجموعه ی در بازار قم را سید محمود طباطبائی فراهم کرد ، وی از جمله تجار خوشنام و متول شهر قم بود که هزینه ی ساخت تیمچه قم را فراهم نمود و کار را به یکی از مشهور ترین معماران عصر قاجاریه یعنی حسن قمی سپرد. ساختار و هنر های معماری تیمچه ی بزرگ را باید دید، مقرنس های گچی زیبا در کنار ارسی های تماشایی و هنر مندانه این تیمچه چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند.
تیمچه از دو طبقه تشکیل شده و در آن در حدود 12 غرفه ساخته شده است، یکی از ویژگی های تیمچه ی بزرگ، که از مشخصه های اصلی آن نیز محسوب می شود، دریچه های است که توسط معماران این بخش به عناصر اصلی آن تشکیل شده اند، این دریچه های نور را چشمه می گویند، در تیمچه ی بزرگ سه چشمه وجود دارد، دریچه های که با هنر معماری و گچ بری و مقرنس کاری مانند چشمه های نوری در سقف علاوه بر کاربری مناسب، زیبایی فوق العاده ای را به تیمچه می بخشد. از دیگر هنر های معماری که در تیمچه ی بزرگ قم استفاده شده می توان به آجر چینی، عرق چینی، رسمی بندی، یزدی بندی و شمسه کاری نام برد. که هرکدام از این هنر های معماری در نمایی بی نقص و تمام کمال در تیمچه بزرگ اجرا شده اند. گردشگران و خریداران می توانند از طریق دو مسیر وارد تیمچه شوند که هر دوی این مسیر ها به راسته ی بازار نو منتهی می شود. تیمچه ی بزرگ قم در اختیار فرش فروش هاست و به نوعی می توان آن را راسته ی فرش فروش ها نامید. با این حال، شما در بازار قدیم قم که به راسته ی بازار کهنه و نو مشهور است ، شاهد بخش های دیگری مانند راسته های قدیمی و تا حدود تخریب شده ی بازار، مسجد های مسگر ها، مسجد ملا حعفر، مسجد امام حسین و ... که هر کدام از آن ها و محیط گرم و قدیمی این بازار برای گردشگران جذاب ، تماشایی و دلنشین خواهد بود.
