خزانه ی شاهی شیراز

در میانه ی آتش شعله ور خشم اسکندر مقدونی، که تخت جمشید را در بر گرفت، بسیاری از آثار و نشانه های هخامنشی از میان رفت، خزانه شاهی و هرآنچه که ارزشمند بود غارت شد و مابقی در شعله های آتش از میان رفت. اماقرن ها بعد از میان خرابه های خزانه شاهی بخش های واقعی تر، از ساختار حکومتی و اجتماعی هخامنشیان عیان شد.

اسکندر مقدونی با به آتش کشیدن پایتخت سیاسی و معنوی امپراتوری هخامنشی (تخت جمشید) برتری و پیروزی خود بر حکومتی که تا آتن پیش رفته بود(بر اساس باور برخی از مورخان اسکندر در انتقام از به آتش کشیدن یکی از معابد آتنی توسط خشایارشا دست به چنین کاری زد) را به رخ کشید. اما او نتوانست واقعیت های موجود در امپراتوری هخامنشی را که در خزانه ی شاهی تخت جمشید مدفون بود، از میان بردارد.

در خزانه ی شاهی لوح های گلی خام در آتش اسکندر که به سفال تبدیل شدند و اسناد معتبر باستانی از شیوه دخل و خرج و نحوه ی اداره تخت جمشید برجای ماند، که از ارزشمند ترین آثار برجای مانده در تخت جمشید به شمار می آیند. هزاران لوح سفالی کوچک و سالم در میان خرابه های خزانه ی شاهی در اوایل قرن بیستم کشف شد، که امور جاری و داد ستد و هزینه ها و دستمزد های کارگران با مهر کارفرمایان در آنها ثبت شده است.

این الواح سفالی که به خط ایلامی نوشته شده ، بخش های واقعی تر از نحوه زندگی طبقات پایین و نحوه ی حکومت رانی هخامنشیان را روشن می کند. کارگران در ازای کارشان حقوق دریافت می کردند، زنان بخش فعالی از جامعه به شمار می آمده اند و مابه ازای امور جاری که انجام می دانند مزد به آنها پرداخت می شده و مزایای بیمه ماندی نیز شامل آنها می شد.

لوح های گلی خزانه شاهی اداره ی تخت جمشید، فهم بهتری نسبت به هخامنشیان ایجاد نمود، حکومتی که به زنان باردار پس از زایمان پاداش می داده و این زنان اگر پسری به دنیا می آوردند، پاداشی بیشتر دریافت می کردند. این الواح پرده از تمدنی باستانی برداشت که به اموری پرداخته و آنها را ثبت نموده ،که امروز در قرن بیست و یکم چندان به آنها توجه نمی شود و برای کسب این حقوق نزاع های بسیاری صورت گرفته و می گیرد.

خزانه ی شاهی در تخت جمشید، در شرق کاخ ملکه یا حرمسرای خشیارشا و در ضلع جنوبی کاخ صد ستون قرار دارد. این بنا در شکلی مستطیلی با دیوار های خشتی مانند یک دژ بوده که از تالار های 4 ستونی، اتاق 2 ستونی، تالار های بزرگ 36 و 24 ستونی و همچنین یک تالار بسیار بزرگ 99 ستونی یک جفت تالار 24 ستونی دیگر تشکیل می شده و توسط اتاقک های نگهبانی محافظت می شد.

نقوش و سنگ تراش های بار عام شاهی که بخشی از کاخ قرار دارد( قسمت سالم این نقوش به موزه ی ایران باستان منتقل شده است) و دیگر سنگ تراشی ها و تصاویر در خزانه ی شاهی از جمله جاذبه های گردشگری این بخش از تخت جمشید به شمار می آیند البته آثار دیگری نیز از این خزانه یافت شده که در موزه ایران باستان قرار دارند(مانند مهرهای سلطنتی منقش به نبرد شاه با موجودات افسانه ایی، طرح سر قو، مجسمه های سنگی و ظروف سنگی و ..)