مدرسه فیضیه قم

با پا گرفتن گروه های شیعی در شهر قم این شهر برای قرن ها مرکزیت شیعه در ایران بود و حرم فاطمه ی معصومه یکی از دلایل این مرکزیت هویتی بود، از این رو، در کنار حرم فاطمه ی معصومه اماکن و محیط های مذهبی متعددی ایجاد شد که در پی اشعاعه و تقویت باور های شیعی مردم بود به همین خاطر مدارس و حوزه های علیمه در شهر قم مرکزیت بیشتری پیدا کردند، به نحوی حوزه ی علیمه ی قم به عنوان یکی از مراکز علمی و فقهی مهم و معتبر اهل تشیع به شمار می رود و گردشگرانی که با این شهر قم می گذارند، بیشتر با فضای فقهی اهل تشیع و دانش آموختان فقه اسلامی در حوزه ی علیمه قم رو به رو می شوند. به همین خاطر این بار در 2safar به سراغ یکی از این مراکز علمی و فقی در شه قم می رویم که بنا و اثری تاریخی و زیباست و گردشگران و زائران این شهر در کنار رخداد های سیاسی و تاریخی آن می توانند معماری و بنای زیبای آن را نیز مشاهده کنند.

مدرسه ی فیضیه ی قم نامی آشنا در تاریخ ایران معاصر است و ریشه یکی از مهمترین رخ داد های تحولات سیاسی انقلاب 57 و نظام جمهوری اسلامی ایران را می توان در این مکان تاریخی پیدا کرد و در این در حالی است که جدا از رخ سیاسی مهم اتفاق افتاده در این مدرسه ی تاریخی ، مدرسه ی فیضیه یکی از بنا های تاریخی و قدیمی شهر قم به حساب می آید که برای علاقه مندان گردشگران دارای جذابیت های بسیاری است.

برای شناخت بهتر این مکان تاریخ به سراغ گذشته ی این مکان می رویم، مدرسه ی فیضه بر روی بنایی شکل گرفت که پیش از آن در کنار حرم فاطمه معصومه در حدود قرن ششم هجری قمری، مدرسه ی دینی دیگری تحت عنوان آستانه قرار داشت و بر اساس متون تاریخی تا حدود قرن یازدهم هجری قمری و مقارن با روی کار آمدن سلسله ی صفویه در ایران، مدرسه ی آستانه وجود داشت، اما در دوران صفوی، مدرسه ی آستانه مورد مرمت قرار گرفت و این مرمت ساختار بخش های مختلفی از آن را تغییر داد و در این دوره بود که نام آن نیز به مدرسه ی فیضیه تغییر کرد.

اما ماهیت کلی بنای مدرسه و ساختار امروزین اش که آن را به عنوان مدرسه ی فیضیه ی قم می شناسند، در خلال حکومت قاجار و پادشاهای فتحعلی شاه قاجار شکل گرفت، بنای آن شکیل تر، معماری ایرانی در آن ظهور بیشتری پیدا کرد و این مدرسه ی تاریخی به یکی از مراکز مهم شیعی در ایران بدل گردید. پس از این دوره ی تاریخی، ایوان ها و حجره های دیگری در کنار دیگر بنا های مسجد به این مدرسه اضافه شد، که از آن جمله می توان به قسمتی تحت عنوان شاه نشین محل قرار گرفتن شاه اشاره کرد. که البته شاه نشین لزوما به معنای نشیتن شاه نیست(هرچند به نیت فتحعلی شاه قاجار ساخته شد) و به عنوان یک جایگاه ویژه می توان به آن نگاه کرد. با در ادامه ی داستان تاریخی مدرسه ی فیضیه همراه باشید که در کنار لذت بردن از سفر به قم و دیدن آثار هنری زیبای بکار رفته در این مدرسه بخش های مختلفی از تاریخ این سرزمین را مرور کنیم.

در ادامه ی معرفی مدرسه ی فیضیه ی قم به عنوان یکی از بناهای تاریخی و مذهبی و همچنین جاذبه ای گردشگری در این شهر به مهمترین رویداد سیاسی در این مکان می پردازیم و سپس به معرفی بخش ها و قسمت های مختلف بنا خواهیم پرداخت. اما پیش از آن ، اگر مسیر ما را در شهر قم دنبال کرده باشید، در معرفی بنای مدرسه ی فیضیه گفتیم که این مدرسه در ابتدا با نام آستانه شناخته می شد، در بسیاری متون از دوران صفویه و برخی هم از دوران قاجار آن را با نام مدرسه ی فیضیه آورده اند، با این حال دو روایت مبنی بر حضور و برجستگی یک فرد(با نام فیض کاشانی در دوران صفویه) و یک خانواده( با نام فیض در دوران قاجار) را عامل تغییر این نام گذاری می دانند، با این وجود، این نام جدا از چرایی اش امروزه یکی از بنا های مهم تاریخی معاصر ایران است و آن هم به دلیل واقعه فیضیه در این مدرسه است.

پس از شکل گیری اعتراضات سیاسی در اوایل دهه 1340 و به طور دقیق تر در 2 فروردین 1342، نیرو های امنیتی نظام شاهنشاهی برای سرکوب قائله ای که به رهبری آیت الله خمینی آغاز شده بود به مدرسه فیضیه حمله کردند و تعدادی از طلاب مدرسه را بازداشت و عده ای را هم کشتند. از این رو، حرکت سرآغازی شد بر حرکت سیاسی که در 15 خرداد 1342 با بازداشت و تبعید آیت الله خمینی برای مدت طولانی ساکت شد و در نهایت در انقلاب 57 به یکی از جریان های اصلی انقلاب تبدیل شد و با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 به سرآنجام رسید. از این رو در تاریخ معاصر ایران، مدرسه ی فیضیه یکی از نام های آشنا برای مردم به شمار می آید. با پیروزی انقلاب مدرسه فیضیه به لحاظ ساختاری بیشتر مورد توجه قرار گرفت و بخش های مختلفی به آن اضافه شد.

جدا از داستان تاریخی این بنای قدیمی، قسمت هایی در این مدرسه وجود دارد، که زیبایی ساخت آن و ارزش تاریخی اش آن را برای گردشگران جذاب می کنند. یکی از قدیمی ترین بخش های مدرسیه فیضیه کتابخانه ی این مجموعه است، که از دوران صفویه تا به امروز یکی از مهمترین بخش های این مدرسه ی تاریخی و قدیمی است. یکی از ویژگی های خاص مدرسه همجواری با حرم فاطمه ی معصومه است، که به یکی از صحن عتیق حرم فاطمه ی معصومه ختم می شود. مهمترین قسمت مدرسه ی فیضیه، صحن اصلی این مدرسه است، که به صورت چهار ایوانی بنا شده و هنر و ذوق معماری ایرانی بخش های زیبایی در آنجا شکل داده که این بنای تاریخی را تماشایی می کند. سردر طاقی جناغی مدرسه با کاشی کاری هایی شکل گرفته که در قسمت های دیگر مدرسه ی فیضیه می توانند هنر هنرمندان آن را نظاره گر بود. اما بدون شک، زیبایی بکار رفته در معماری بنا در قسمت های مختلف این مکان تاریخی آن را به یکی از جاذبه های دیدنی شهر قم تبدیل کرده و این در حالی است که نمی توان از اهمیت تاریخی و ماهیت این بنا گذشت.