ایران سرزمینی است که قدمت تاریخی اش، باعث بوجود آمدن تمدنی عظیم در این ناحیه جغرافیایی شده، تمدنی آنچنان رنگارنگ ، که هویت هایی گاه متعارض در ایران، حضوری پررنگ داشته اند و دوره های تاریخی مختلفی در ایران با حاکمیت های مختلف شکل گرفته است، به گونه ای که متجاوزان به این سرزمین پس از چند نسل خود بخشی از این دیگ جوشان می شدند. از این رو، ما در نقاط مختلف ایران شاهد شهر و تمدن هایی هستیم که روزگاری از مرکزیت سیاسی و اقتصادی بهره مند بوده اند و امروزه هم جاذبه های تاریخی و باستانی بسیاری را می توان در این شهر ها مشاهده کرد.
شوشتر هم یکی از همین شهر هاست، شهری که در دوران باستان ایران از مرکزیت قابل توجهی برخوردار بوده و به واسطه ی مجموعه ی بی نظیر سازه های آبی اش در دوران اسلامی هم مورد توجه قرار می گیرد. پس از ورود اسلام به ایران و با گذشت چند قرن، شاخه های فرهنگ اسلامی و فرهنگ ایرانی در هم گره می خورند و هویت های ایرانی اسلامی در طیف وسیعی از اشکال اجتماعی شکل می گیرد و نبوغ، هنر، دانش و علم ایرانی به خدمت مقاصد متعالی دین اسلام در می آید و تمدن اسلامی که برگرفته از فرهنگ و دیگر المان های انسانی و اجتماعی است رنگ و بوی ایرانی می گیرد.
بارز ترین نمونه ی این فرهنگ، مساجد بزرگ در شهر های مهم ایران است که امروزه هر کدام از آنها یکی از پایه های تاریخی و فرهنگی این سرزمین را تشکیل می دهند، شوشتر هم به واسطه ی اهمیت تاریخی اش، شاهد ساخت بنایی باشکوه در حدود سال 254 هجری قمری است که توسط المعتزبالله خلیفه ی عباسی در شوشتر بنا می شود و به عنوان یکی از پایگاه های اعتقادی و حکومتی در این ناحیه از مرکزیت قابل توجهی برخوردار بوده است. هرچند از بنای اولیه این مسجد آثار چندانی باقی نمانده اما وجود کتیبه های متعدد در این مسجد(که هر کدام دستورات حکومتی و دینی خاصی را متذکر می شوند) از اهمیت شهر شوشتر و این مکان خبر می دهد. چرا که بواسطه ی حکومتِ دین محور خلفا، دستورات حکومتی همراه با آموزه های دینی و فقهی صادر می شدند.
مسجد جامع شوشتر در طی قرن های متمادی یکی از نمود های اسلامی در منطقه بوده و شاید وجود سازه هایی باستانی دلیل ساخت چنین اثری زیبا و ماندگار در شوشتر است، اثری که علاوه بر ساخت خوب و باشکوه، نمایانگر بخش هویتی مهم در جهان اسلام به شمار می رود. این مسجد یکی از مساجد قدیمی بزرگ ایران است که در قرون اولیه اسلامی در این شهر باستانی ساخته شده است. با این وجود، تغییرات عمده ی مسجد در دوران صفویان شکل گرفت، به نوعی که ساختار ، شکل و فرم بنا تغییرات اساسی کرد و تنها پلان کلی مسجد ، مناره ی قدیمی و با اصالت آن و کتیبه های متعلق به دوران خلفای عباسی از آن مسجد اولیه بر جا مانده است. در ادامه با 2safar همراه باشید و این مسجد تاریخی و زیبا را بهتر بشناسید.
در ادامه ی معرفی مسجد جامع شوشتر باید گفت که هر مسجد با توجه به ساختار کلی معماری اش متعلق به یک سبک و شیوه ی معماری است که از المان های مشخصی پیروی می کند اما آنچه که برای گردشگران مورد توجه است، نماد های کلی مسجد و شکل ظاهری است که از دیدن آن لذت ببرند. بر اساس گفته ی برخی از کارشناسان، سقف و ستون های مسجد در ساخت اولیه اش چوبی بوده که در دوران صفوی با فرسایش و تخریب های صورت گرفته مورد بازسازی و دوباره سازی قرار می گیرد و از این جهت، هویت کلی مسجد را می توان به دوره ی صفویه نسب داد، هویتی که در بکار گیری هنر های معماری ایرانی در ساخت آن مشهود است و در قسمت های مختلف مسجد از شبستان و طاق گرفته تا گچ بری ها و ورودی های آن قابل مشاهده می باشد.
یکی از نقاط قابل توجه در مسجد جامع شوشتر تاثیرات خودآگاه و ناخودآگاه ماهیت معماری ایرانی عهد باستان (عصر ساسانی ) در شهر شوشتر بر این مکان است، در نگاه اولیه همخوانی و تطابق را می توان در اجزای این مسجد با آثار دوران ساسانی در شوشتر مشاهده کرد. نمای سنگی قسمت های بیرونی، وجود طاق های سنگی و آجری در نماهای داخلی و بیرونی مسجد، ستون های سنگی ساخته شده در شبستان و طاق های متصل بهم آنها، هرکدام نمایانگر غالب بودنِ هویت معماری شوشتر بر مسجد جامع این شهر است. که البته این نکته نشان دهنده ی درایت، هوشمندی و خوش سلیقگی معماران و استادکاران این بنای تاریخی است.
گردشگران در مسجد جامع شوشتر شاهد قسمت های زیبا، دیدنی و باشکوهی از هنر معماری ایرانی خواهند بود. مناره ی مسجد جامع شوشتر یکی از نماد این بنا به شمار می رود، اثری زیبا که بر اساس نوشته های تاریخی، در زمان ساخت حدود 26 متر بوده است که امروزه با فرسایش های محیطی و طبیعی دچار تخریب شده و در بازسازی های صورت گرفته در آن ، 17 متر ارتفاع دارد. زمان ساخت این مناره ی کاشی و آجر شده ی شوشتر را به اواخر دوران ایلخانیان نسبت می دهند.
شبستان بزرگ مسجد با 48 ستونِ سنگیِ قطور، که با هنرمندی تمام ساخته شده اند از دیگر بخش های زیبای این سازه ی تاریخی است که درکنار فضای شبستان برای گردشگران تجربه ای لذت بخش خواهد بود. همچنین گردشگران می توانند در شبستان مسجد جامع شوشتر نوشته های خطی منقش بر کتیبه های چوبی، گچی و سنگی را از نزدیک ببیند و با تاریخ و رخداد های نقل شده در این مسجد آشنا شوند. کتیبه ی حک شده بر بالای محراب شبستان ، تاریخ اتمام ساخت این بنا قید کرده است و لذا مسجد جامع شوشتر را می توان یکی از سه مسجد قدیمی ایران دانست. نکته ی قابل توجه وجود محراب دیگری، بیرون از شبستان است که برای استفاده در فصول خاص و یا موقعیت های دیگر ساخته شده است.
منبر چوبی مسجد هم از دیگر جاذبه های زیبا، باشکوه و قدیمی است که با خط کوفی و نستعلیق و دیگر هنر های حکاکی بر روی چوب حیرت انگیز است. گردشگران در مسجد جامع شوشتر مجموعه ی زیبایی از هنر های معماری ایرانی را خواهند دید که اثری ماندگار را ایجاد کرده اند.
