مسجد جامع قزوین

جاذبه های گردشگری ایران - مسجد جامع قزوین

در گشت و گذار 2safar در شهری تاریخی قزوین، باز هم زیبایی های جادویی معماری ایرانی اسلامی مساجد، ما را به یکی دیگر از نمونه های فاخر، با شکوه و البته کهن این نوع معماری ایران کشاند. نمونه ای که علاوه بر هنر های زیباشناختی معماری ایرانی، از دیرینگی بالایی برخوردار است و می توانیم این مسجد را یکی از مساجد اولیه معماری ایرانی ـ اسلامی در ایران بدانیم. مسجد جامع قزوین یا مسجد جامع عتیق مسجدی است که در 2safar با آن آشنا خواهیم شد.

زمان ساخت بنای اولیه این مسجد را به سال های 192 هجری قمری نسبت می دهند، که به دستور هارون الرشید از خلفای جهان گشای عباسی ساخته می شود، اما نکته قابل توجه که در برخی متون تاریخی به آن اشاره شده و تنها بر اساس گفته های تاریخی به آن اشاره می کنیم، وجود یک آتشکده ی زردتشتی متعلق به دوران ساسانی در ایوان جنوبی مسجد جامع بوده که آن بخش از مسجد بر روی آن بنا شده است. سازه ی مسجد جامع قزوین که در دوران هارون الرشید ساخته شد و در دوران سلجوقی آراستگی و نمایی بسیار زیبا یافت ، با حمله مغول و ویرانی های خون باری که آنان در سرزمین های پیش رویشان ایجاد کردند، آسیب های جدی دید. قزوین که یکی از شهر های مهم جاده ابریشم به شمار می رفت، از حمله مغولان در امان نماند و بخش هایی از مسجد جامع هم در ویرانی های مغولان آسیب های جدی دید. اما در دوران صفویه مرمت ها و بازسازی های این بنای تاریخی روح تازه ای به نقش ها و طرح های معماری این بنا بخشید.

مسجد جامع قزوین یکی از مساجد چهار ایوانی برجا مانده از دوران سلجوقی است، دورانی که به باور کارشناسان معماری ایرانی، اوج شکوفایی هنر معماری بوده و یکی از یادگار های مهم معماری آن دوره، حیاط های چهار ایوانی در مساجد ایرانی است، که مسجد جامع قزوین نمونه ی شیوای این گفته است. از دیگر ویژگی های معماری عهد سلجوقی که در مسجد جامع قزوین می توان نمونه های از آن را پیدا کرد، نماسازی های بنا با آجر است، مشخص ترین بخش این هنر در مسجد جامع هم ساخت مقصوره ی خمارتاشی در قسمت جنوبی مسجد می باشد. این بخش توسط امیر خمارتاش وزیر ملکشاه سلجوقی بنا شده و از نمونه های فاخر و حیرت انگیز این هنرِ برجا مانده از دوران سلجوقی است. تزئینات گچبری و رنگ که از المان های معماری متداول در عهد سلجوقی بوده، که در شبستان، رواق و ایوان های مسجد جامع به زیبایی هر چه تمام تر بکار رفته است.

این ها تنها نمونه های مختصر و کوتاهی از جزئیات موجود در مسجد جامع قزوین است، قسمت متعددی هم در دوران صفوی هم به این مجموعه افزوده می شود و هویت معماری بنای مسجد قزوین را تشکیل می دهند. با وجود اینکه در عهد قاجار و توسط والی خوش سلیقه ی قزوین یعنی سعدالسلطنه اصفهانی، بازسازی هایی در این مسجد کهن صورت گرفت اما هویت این مکان برگرفته از المان های معماری رایج در دوران سلجوقی و صفوی است. گردشگران این مکان دینی و تاریخی، هنگامی که طاق هارونیه را می ببینند، یا مقصوره ی خمارتاشی را در ایوان جنوبی مشاهده می کنند، حصار های زمان برایشان کوتاه تر می شود، معنای آسمانی نهفته در چنین آثاری و تاثیرات معنوی اش، آرامشی ناخودآگاه را سراغ آدمی می آورد. شبستان های زیبا، گنبد فاخر و باشکوه مسجد با آن کاشی کاری های متین و ملیح اش در کنار محراب مرمرین مسجد، برای گردشگران لحظاتی بی زمان و آرامشی عمیق را به دنبال خواهد داشت.