مسجد جامع کرمانشاه

در طول معرفی شهرهای مختلف ایران بخصوص در مناطق مرکزی ایران، مساجدی عظیم و زیبا را مشاهده کرده ایم، که هر کدام از آنها در نوع خود نمونه ای منحصر به فرد و زیبا محسوب می شوند. اما یکی از نکات اجتماعی مهم در این خصوص ، پیوند ساختار قدرت، بازار و اماکن مذهبی است که نقش مهمی در شکل گیری مساحد باشکوه در نقاط مختلف ایران دارد. در شهر های مرکزی ایران که تمرکز قدرت سیاسی بیشتر بوده و پایتخت های ایران در دوران مختلف تاریخی در این مناطق قرار داشته است، ما شاهد قدرت نمایی جلال و جبروت شاهان در قالب مساجدی فاخر و زیبا هستیم که در دیگر شهر ها کمتر به چشم می خورد.

در شهر کرمانشاه با وجود اهمیت جغرافیایی و سیاسی اش هیچ گاه در دوران اسلامی پایتخت حکومتی نبوده اما به عنوان یکی از شهر های مهم مورد توجه قرار می گرفت، از این رو ، مسجد جامع این شهر یکی از همین نمونه هاست، این اثر تاریخی در خلال سلطنت علی مراد خان زند از شاهان زندیه(که زمان سلطنت او مانند بسیاری از پس از کریم خان زند کوتاه بود)ساخته شد. در آن زمان والی کرمانشاه شخصی به نام علی خان زنگنه از خانواده های سرشناس کرمانشاهی بود که در 1196 هجری قمری روند ساخت مسجد به پایان رسید و اثری ماندگار در شهر کرمانشاه به وجود آمد.

این مسجد در خیابان مدرس یا سپه سابق در امتداد بازار سنتی کرمانشاه قرار دارد و امروزه به عنوان محل برگزاری نماز جمعه در این شهر ، دارای نقش محوری است. نکته قابل توجه در خصوص مسجد جامع کرمانشاه، ساخته شدن این اثر تاریخی در کنار مسجدی قدیمی تر است، که امروزه بخش هایی از آن مسجد نیز در کنار حیاط مسجد قرار گرفته و بیست و پنج طاق از چهل و پنج طاق قدیمی و همچنین شبستان این مسجد قدیمی با ستون و هشتی درب ورودی اش پا برجا هستند. از این رو، به واسطه ی این مسجد قدیمی ، برخی افراد مسجد جامع کرمانشاه را مسجد چهل ستون می خواندند.

معماری این مسجد به سبک معماری زندیه است و البته از جزئیات و ظرافت های هنری کمتری نسبت به دیگر مساجد متعلق به آن دوره ی تاریخی در دیگر شهر های ایران مانند شیراز پایتخت زندیه برخوردار است. تنها محراب این مسجد در شبستان اصلی اش دارای ظرافت های هنری معماری است، البته در این مسجد در خلال جنگ ایران و عراق در دهه ی 1360 هجری شمسی دچار آسیب هایی شد که در مرمت و بازسازی آن در دهه ی 1370 هجری شمسی بخش هایی بافت قدیمی دچار تغییر شد و با عقب نشینی بخش های از مسجد برای تعریض خیابان مدرس ، سکوه های جدید و کاشی کاری شده ای به آن اضافه شد.

آخرین تغییرات و مرمت های بیرونی مسجد هم در سال 1390 صورت گرفت. البته در خلال سلطنت ناصرالدین در دوران قاجار مسجد به نام مسجد امیری در بخش دیگری از مسجد ساخته شد که در بمباران های شهر کرمانشاه در سال های جنگ ایران و عراق ویران شد و امروزه اثری از آن نیست. با این حال، مسجد جامع یکی از آثار تاریخی با مولفه های معماری ایرانی است که در شهر کرمانشاه همچنان از نقش و جایگاه پررنگی برخوردار است.