معبد آناهیتا کرمانشاه

کرمانشاه با پهنه ی جغرافیایی وسیع در غرب ایران، دارای پتانسیل های بالای گردشگری است، از کوه ها و مراتع زاگرس تا سراب ها و رودخانه های این استان، همگی بخشی از جاذبه های گردشگری کرمانشاه به شمار می آیند، اما هنگامی که گردشگران وارد استان کرمانشاه می شوند، با چهره ی باستانی و قدیمی این منطقه آشنا خواهند شد، به نوعی که وجه اصلی جاذبه های گردشگری این استان را جاذبه های گردشگری تاریخی و باستانی اش تشکیل می دهد و اگر در 2safar همراه ما بوده باشید، از تعداد زیادی از این آثار و بقایای تاریخی و باستانی دیدن کرده ایم.

این بار باز هم به یکی از قدیمی ترین بنا های سنگی ایران در استان کرمانشاه با نام معبد آناهیتا خواهیم رفت، این اثر متعلق به دوران باستان ایران است، که هسته اصلی آن در دوران هخامنشیان ساخته می شود و به واسطه ی نقش مذهبی و دینی این مکان در دیگر دوران باستانی ایران، یعنی در دوران اشکانیان و ساسانیان هم روند ساخت و توسعه این مکان مذهبی و دینی ادامه می یابد.

این معبد به لحاظ مکانی در شهر کنگاور قرار دارد که بخشی از استان کرمانشاه به شمار می رود درست در مسیر جاده کرمانشاه و همدان قرار گرفته است، برای رسیدن به معبد آناهیتا از شهر کرمانشاه در حدود 98 کیلومتر پیش رو خواهید داشت، مسیری که یکی از قدیمی ترین مسیر های باستانی ایران بوده و بر اساس اطلاعات تاریخی معبد آناهیتا در میانه ی راه هگمتانه و تیسفون قرار گرفته است، راهی که معبد آناهیتا، بیستون با آن همه آثار و نشانه های فاخر و طاقبستان را پیش رو دارد و یکی از بی نظیر ترین مسیر های تاریخی ایران باستان خواهد بود، مسیری که با عبور از آن حجم وسیعی از اطلاعات تاریخی در خصوص تاریخ ایران را دریافت خواهید کرد.

ابتدا از نام این معبد قدیمی شروع می کنیم، آناهیتا اسم خدای بانوان ایرانی-آریایی به زبان اوستایی است که بر اساس نام های ایرانی آن را ایزدبانوی آب ها می نامند. فرشته ی نگهبان آب ، به باور ایرانیان باستان منشاء زیبایی، فراوانی و باروری و شفا است. در باور باستانی ایرانیان آناهیتا از محبوبیت بالایی برخوردار است و به نوعی جایگاه زن در ایران باستان از مقام و مرتبه ی بالایی برخوردار بوده است. از این رو، معابد متعددی با نام آناهیتا در ایران وجود داشته و بقایای آن ها همچنان وجود دارد. البته معبد آناهیتا در کرمانشاه بزرگ تر از دیگر معابد آناهیتا در دیگر نقاط ایران است، برای نمونه می توان به معبد آناهیتا در کازرون در نزدیکی های تخت جمشید، رفسنجان در مرکز ایران و شوش اشاره کرد ، اما معبد آناهیتا در کنگاور استان کرمانشاه به لحاظ موقعیت و وسعت بیشتر مورد توجه قرار داشته است.

به همین خاطر، معبد آناهیتای کنگاور درکرمانشاه برای گردشگران از جذابیت بالایی برخوردار است، که در آن می توانند با بخش هایی از باور ، هویت و تاریخ اجتماعی دوران باستان در ایران از نزدیک بیشتر آشنا شوند و اوقات هیجان انگیز و لذت بخش دیگری را در این منطقه تجربه کنند. معبد آناهیتا در سال 1310 هجری شمسی، به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد و البته این سازه ی باستانی را تا دهه های اخیر، بیشتر کاخی ناتمام از دوران ساسانیان به ویژه خسرو پرویز می دانستند، بخش های مهمی از این مکان مذهبی باستانی به واسطه ورود اسلام به ایران، تعارضات دینی و مذهبی دچار فراموشی و خاموشی شد، طی کاوش های باستان شناسان در قرن بیستم ، این مکان مذهبی بار دیگر نام و نشان خود را بدست آورد.

در ادامه ی معرفی معبد آناهیتا به عنوان یکی از جاذبه های باشکوه، با وقار و تاریخی کرمانشاه بخش های مختلف این بنای باستانی را با هم خواهیم دید. معبد آناهیتا به عنوان یکی از بنای های سنگی عظیم باستانی برای گردشگران دارای جذابیت بسیاری است این معبد در بخشی از شهر کنگاور قرار گرفته که بر روی تپه ای با ارتفاع 32 متر واقع شده است. برای ورود به معبد باید از پله های دوطرفه ی قسمت جنوبی وارد شوید، پله هایی که از همان زیبایی و نظم پله های بنا های باستانی برخوردارند و نمود زیبایی به معماری معبد می بخشند. طول پله ها در حدود 154 متر می باشد ، پله های طرف شرقی از 26 پله و پله های غربی دارای 21 پله هستند. اندازه و زیبایی پله ها همان شکوه و زیبایی باستانی را ذر ذهن متبادر می کنند.

این معبد در پلانی مستطیلی قرار گرفته که در 209 متر در 242 متر سازه های مختلف بنا ایجاد شده اند. براساس تحقیقات صورت گرفته در بخش های مختلف دیوار های چهار گانه ، قطر دیوار های شمالی نسبت به دیگر دیوار ها از ضخامت متفاوت تری برخوردار اند. البته قسمت ضلع شمالی از طریق پلکانی به بنای معبد متصل می شود. یکی از زیبا ترین بخش های معبد آناهیتا، جوی های سنگی است که آب رودخانه را به میزان مشخص وارد معبد کرده و از طریق مجاری تعبیه شده به شکل زیبا و مهندسی شده ای به بخش های مختلف معبد می کشاند. این مهندسی یکی از باشکوه ترین نمود های پیشرفت معماری عصر باستان است که بخشی از المان معماری آن دوره ی ایران محسوب می شود.

اما این همه داستان نیست، رفت و برگشت آب جاری در جو های سنگی به وسط معبد می رود و در این جا سر های گاو های قرار داشته در بالای معبد در داخل حوض داخل معبد منعکس می شده که امروز تنها بقایای اندکی از آن باقی مانده و باستان شناسان این تصویر را برای ما تداعی کرده اند. استخر داخلی معبد در حدود 10 متر در 10 متر بوده که دارای عمقی 20 سانتی می باشد. ستون های معبد آناهیتا از بخش های مهم این سازه ی باستانی به شمار می رود که امروزه بقایای آن ستون های هویت اصلی معبد آناهیتای کنگاور را تشکیل می دهند.

بر اساس نظر کارشناسان، ارتفاع ستون ها سه برابر قطر دیوار های معبد بوده اند که نشان دهنده ی مهندسی دقیق بکار رفته در این بنای تاریخی است. مصالح مورد استفاده در این ساختمان هم به سیاق دیگر بنا های عصر باستان ایران از سنگ و ملات گچ ساخته شده اند و سنگ های تراشیده شده هم قسمت های بیرونی بنا را تشکیل می دهند.صفه ای سنگی 64 متر در 9.5 متر هم از دیگر بخش های موجود در این بنای متعلق به دوران باستان است که از لاشه های سنگ و ملات گچ ساخته شده است. باستان شناسان معتقدند که در قسمت های شمالی و پلکان های معبد خبری از ستون های عریض و کم ارتفاع نبوده است.

سبک معماری معبد آناهیتا یکی از نمود های بارز معماری ایران در عهد باستان است که المان های باشکوهی از خود را برجای گذاشته که در دیگر آثار متعلق به آن دوران تاریخی نیز به خوبی مشهود است. اما بسیاری از کارشناسان و باستان شناسان بر این باورند که معماری معبد آناهیتا تلفیقی از معماری ایرانی و یونانی است که بسیاری از المان های آثار متعلق به یونان را می توان در آناهیتا مشاهده کرد. البته باید این نکته هم در نظر داشت که ساخت این بنای باستانی در دوره های مختلفی ساخته شده اند و این فاصله زمانی تاثیرات فرهنگی بسیاری در سبک ساخت و روند ساخت این اثر برجا گذاشته که نمی توان آن را نفی کرد.