نارنجستان قوام شیراز

شیراز شهر رنگین کمانیِ ایران، تلفیقی خوش رنگ از هویت های تاریخی-باستانی، فرهنگی و ادبی سرزمین ایران است، که در کنار موقعیت طبیعی و محیطی اش جاذبه های گردشگری بسیار زیبایی را در خود جای داده، که هر کدام از آنها برای گردشگران، جذابیتی وصف ناشدنی خواهند داشت. از این رو، 2safar پس از معرفی مختصر کاخ ها و بخش های مختلف تخت جمشید، به سراغ شهر زیبای شیراز رفته و همراه با هم از جاذبه های دیدنی اش دیدن می کنیم.

اولین جایی که در شیراز با هم خواهیم رفت، باغ نارنجستان قوام است، مجموعه با شکوهی از هنر و زیباشناسی ایرانی که در یکی از بارز ترین نمونه های جاذبه های گردشگری ایران یعنی همان باغ ایرانی متبلور شده است. باغ نارنجستان یا همان باغ قوام یکی از آثار متعلق به دوران قاجاریه است، همان طور که از نام آن نیز پیداست، صاحبان صاحب نامشان از خاندان متمول و معروف ایرانی عهد قاجار یعنی خاندان قوام الملک بوده اند.

خاندان قوام الملک نوادگان حاج ابراهیم خان کلانتر(که یکی از شخصیت های سیاه و سفید تاریخ سیاسی ایران به شمار می رود که با خیانت به لطفعلی خان زند آخرین پادشاه زندیه باعث سرنگونی سلسه ی زندیه شد و در قوام یافتن خاندان قاجار نیز نقش موثری بازی کرد و به دلیل ظن فتحعلی شاه قاجار به قتل رسید اما تنها فرزند باز مانده از وی، علی اکبر نام قوام الملک را از قاتل پدر هدیه گرفت و خاندان قوام یکی خانواده های متنفذ شهر شیراز و حتی ایران به شمار رفت) بودند.

باغ نارنجستان قوام مقارن با سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در خیابان لطفعلی خان زند(فردی که حاج ابراهیم خان کلانتر پدر خاندان قوام روزی به عنوان وزیرش به وی پشت کرد) کنونی و در محله بالا کفت در محل سکونت فرزندان خاندان قوام شکل گرفت.

این باغ یکی از بهترین نمود های باغ ایرانی است و گردشگران می توانند اِلمان های اصلی باغ ایرانی را در نانجستان قوام ببینند. این باغ از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده که در بخش اول قسمت بیرونی و عمومی باغ قرار دارد، که بزرگ خاندان و رئیس خاندان قوام الملک در دوران خود به امور اداری و عمومی اش در عمارت اصلی می پرداخت. عمارت زینت الملک ، خانه عرقی ها، حمام گچینه، زیر زمین ها و موزه نارنجستان قوام از بخش های مختلف این باغ به شمار می آیند. که هرکدام با مشخصات معماری ایرانی برای گردشگران جذابیت های بی شماری خواهند داشت.

فضای باغ با در های چوبی منبت کاری شده ی زیبا و یک هشتی که هنر آجر کاری و کاشی کاری آن توانمندی معماری ایرانی را به رخ می کشد، اولین بخشی است که گردشگران با آن رو به رو می شوند، درختان نارنج(که یکی از ویژگی های شهر شیراز نیز به شمار می آید)، دیگر درختان بلند ، جوی آب در میانه باغ، به همراه گل های رنگین که به عمارت اصلی منتهی می شوند، تصویری مسحور کننده خلق می کند، که فضایی آرامش بخش را برای گردشگران ایجاد می کند و گردشگران قدم به یکی از زیبا ترین باغ های ایرانی خواهند گذاشت.

باغ نارنجستان قوام، با برخورداری از فضای سبز و درختان انبوه، یکی از تفرجگاه های دلنشین مردم شیراز و گردشگران این شهر به شمار می رود،که در اوج زیبایی و بهره مندی از هنر های معماری ایرانی بخشی از هویت تاریخی را نیز به نمایش می گذارد.

این باغ خانه ی شخصی خاندان قوام بود، که به طور موروثی به فرزندان این خاندان رسید تا اینکه در سال 1348 با درگذشت ابراهیم قوام، فرزندش شهرام، آن را به دانشگاه شیراز بخشید و این دانشگاه هم سرپرستی موسسه ی آسیایی اش را به آرتور آبراهام پوپ، ایران شناس معروف آمریکایی داد. با وقوع انقلاب در ایران در سال 1357 باغ قوام مورد بی توجهی قرار گرفت و در خلال جنگ تحمیلی هم آسیب های فراوانی دید و بخش هایی از قسمت های داخلی عمارت های این باغ مورد تخریب قرار گرفت.

عمارت اصلی باغ نارنجستان قوام ساختمانی با جزئیاتی مسحور کننده است که شامل دو طبقه و یک زیر مین می باشد و در قسمت شمالی باغ قابل مشاهده است. عمارت اصلی باغ به دلیل جایگاه رسمی خاندان قوام و والی شیراز بودنشان، مهمترین بخش اداری شهر هم به شمار می رفته و این بنا با توجه به المان های معماری عصر زندیه و هنر پردازی های و جزئیات هنری عصر قاجار شکل گرفته است.

اتاق های فراوان با کچ بری ها، کاشی کاری ها، منبت کاری ها و نقاشی های زیبا چنان آراسته هستند که گویی موزه ایی است برای به رخ کشیدن هنر معماری عصرشان. ایوان دو ستونی این عمارت با ستون های سنگی به ارتفاع 6 متر یکی از بخش های دیدنی عمارت اصلی به شمار می آید.

آینه کاری های تالار اصلی که با عنوان تالار آینه هم شناخته می شوند، مانند دیگر آثار متعلق به عصر قاجار شکوه شاه نشین عمارت را نمایان می کند، که البته گردشگران در بخش های دیگر عمارت اصلی هم شاهد آینه کاری های سقف خواهند بود.

یکی دیگر از جذابیت های معماری و هنری این بنا، نقاشی های سقف، ستون و دیوار های این بنا چه در تالار های و اتاق ها و چه در ایوان دو ستونی زیبای آن است. البته نقاشی بر روی چوب را به عنوان یکی از هنر های معماری شیراز عهد زندیه می توان در دیگر آثار معماری مربوط دوران زندیه و قاجاریه شیراز دید.

در های چوبی خاتم کاری شده و منبت کاری های زیبا این عمارت با مقرنس هایش چشم هر ببیننده ای را به خود جلب می کند. در دیگر قسمت های عمارت قوام می توان مطبخ خانه ی قوام ومکتب خانه را مشاهده کرد که تحت عنوان خانه عرقی ها شناخته می شود.

حمام گچینه هم به عنوان یکی از قدیمی ترین حمام های شیراز از طریق تونلی به باغ متصل بوده است که در تمامی این موارد می توان هنر آفرینی کاشی کاران، منبت کاران، نجاران، نقاشان و معماران ایرانی را دید، موزه ی قوام زیر زمین های این باغ هم از دیگر بخش هایی هستند که هرکدام جز به جز، بخش هایی زیبا از معماری عصر زندیه و قاجار را در خود جای داده و گردشگران با قدم گذاشتن در باغ قوام در دنیایی از زیبایی و شعف پا می گذارند.