کاخ آپادانا شوش در خوزستان

با رسیدن به شهر باستانی و کوچک شوش، جاذبه های گردشگری متعدد این شهر پیش روی شماست، جاذبه هایی که هرکدام به تنهایی گنجینه ی بسیار ارزشمندی از تاریخ، هویت و تمدن این سرزمین به شمار می آیند و در شهر شوش فاصله اندکی نسبت به هم دارند. برای شروع معرفی جاذبه های گردشگری این شهر ابتدا به مکانی می رویم که تنها شاه نشین نبوده بلکه نمونه ی کامل و جامعی از فرهنگ، هنر، تاریخ و تمدن یک دوره ی تاریخی به شمار می آید.

کاخ آپادانای شهری شوش اثری برجامانده از دوران هخامنشی است، که برروی خاک ویران شده ی شوش در دوران ایلامی ، ظهور عصری تازه در ایران را نمایان می کند. باستان شناسان بر اساس کتیبه ها و لوح های کشف شده در بقایای کاخ آپادانا، این کاخ را متعلق به داریوش کبیر می دانند، وی به واسطه ی اهمیت این شهر دستور به ساخت کاخی بزرگ در پایتخت زمستانی امپراتوری اش می دهد، بنایی که برای سالیان متمادی نماد شکوه و عظمت امپراتوری هخامنشی بود و حتی امروزه هم خرابه این کاخ اقتدار و شوکت آن امپراتوری را خاطر نشان می شود.

هرچند کاخ آپادانا مجموعه غم انگیزی از تاریخ به تاراج رفته ی سرزمینی است که با تمام ویرانی های انسانی اش، همچنان نگینی درخشان در تاریخ جهان محسوب می شود. اولین بار آتش سوزی در دوران اردشیر اول به کاخ آپادانا آسیب رساند اما اردشیر دوم آپادانا را دوباره ساخت. اما اسکندر مقدونی در حمله وحشیانه اش به ایران، می خواست تمام مظاهر تمدنی امپراتوری هخامنشی را به آتش بکشد و این کاخ یکی از آن نماد های بود.با این وجود، سنگ ها، سنگ نقش ها، سنگ نوشته، لوح های گلی، آجر های بکار فته در این کاخ به زمین افتادند،اما از میان نرفتند تا روایت گر هویتی سترگ و تمدنی باشکوه باشند.

اما این همه ی داستان غم انگیز کاخ آپادانا نیست، وقتی در اواخر حکمرانی خاندان قاجار بر ایران، باستان شناسان فرانسوی لایه های خاک را از چهره ی آپادانای زیبا کنار زدند، ستون ها و سر ستون های سنگی و باشکوه اش سر از خاک چندین هزار ساله بر آورد، آجر های لعاب دیده و نقش و نگار های زیبا و چشم نوازش بیرون افتاد، کتیبه های کشف شده ی این بنای باستانی هم قصه ی خود را مو به مو واگویه کرد، اما این تازه آغاز ماجرا بود، ما از تاریخ مان بیشتر دانستیم، از هویت مان اطلاعات بهتری پیدا کردیم و تمدن فراموش شده ی مان را از نزدیک دیدم، اما امروزه برای دیدن این کاخ باید راهی فرانسه شویم و بخش های مختلف این کاخ را در آنجا ببینیم، هر آنچه را که قابل حمل بود را به موزه ی لوورفرانسه انتقال دادند و این سومین ویرانی کاخ آپادانا بود. با این حال، بیشتر از آنکه باستان شناسان فرانسوی غارت گر باشند، ما با نادانی و ندانستن تاریخ مان ویران گر این بنا بودیم، بنای ارزشمندی که امروزه اثری فاخر از تمدن و هویت این سرزمین در جهان است و این را مدیون دانایی باستان شناسانش هستیم. بدر ادامه با 2safar همراه باشید و بیشتر از این کاخ باستانی بدانید، سفر به کاخ آپادانای شوش هنوز ادامه دارد.

در ادامه معرفی کاخ آپادانای شهر شوش به ویژگی های معماری و مختصات این بنای باستانی می رسیم. گردشگان امروزه در محل کاخ آپادانا تنها ویرانه ای از سنگ ها و ستون های شکسته و پایه های سنگی بزرگ را می بینند، این در حالی است که در هنگام بیرون کشیدن این کاخ هخامنشی از زیر خاک، ستون های سنگی، دیوار های آجری و کتیبه ها و لوح ها گلی فراوانی در این مکان وجود داشت. که به موزه ی های معروف دنیا و به طور خاص موزه ی لوور فرانسه منتقل شدند. اما گردشگران همچنان شاهد یکی از آثار باستانی ارزشمند تاریخ ایران خواهند بود.

اگر به خواهیم این بنای هخامنشی را معرفی کنیم، ابتدا باید به اولین ویژگی معماری آن دوره ی تاریخی در ساخت کاخ های سلطنتی اشاره کنیم، اگر به معرفی تخت جمشید در 2safar مراجعه کنید، در آنجا خواهید دید که مجموعه ی عظیم کاخ های هخامنشی در تخت جمشید بر روی صفه ی سنگی بزرگ متعلق به کوه رحمت ساخته شده و آن صفه ی سنگی زیر بنای کلی کاخ را تشکیل می داد. این ویژگی که به دنبال پی ریزی و تقویت پایه ای کاخ بوده، در کاخ آپادانای شوش هم قابل مشاهده است اما با یک تفاوت اساسی و آن نبود صفه ی سنگی طبیعی در این مکان است، از این رو، معماران دوره ی هخامنشی با نبوغ و دانش خود اقدام به ساخت پایه ای سنگی در لایه زیرین کاخ می کنند و در نهایت کاخ آپادانا را بر روی این پایه سنگی تراش خورده می سازند.

کاخ آپادانا دارای مساحتی در حدود 10 هزار و 500 متر است که از بخش های مختلفی تشکیل می شود. از جمله بخش های مهم این بنا تالار اصلی کاخ است، تالاری بزرگ که 36 ستون سنگی و عظیم با پایه های تراش خورده و سر ستون هایی باشکوه و زیبا سقف چوبی تالار را نگه می داشتند. پایه های ستون ها در نقاط مختلف تالار قابل مشاهده است، اما از آن همه شکوه تنها ستون های سنگی و شکسته و سر ستون های ویران شده ی بر خاک افتاده برجای مانده است.

یک نکته ی قابل توجه که در معرفی دو کاخ آپادانای شوش و تخت جمشید(که پیش تر در معرفی جاذبه های گردشگری شیراز و تخت جمشید در سایت 2safar به آن پرداختیم) به آن می رسیم، شباهت های معماری و ساختاری در میان این دو ، علاوه بر شباهت اسمی آنهاست. کاخ آپادانای تخت جمشید هم دارای تالاری بزرگ و 36 ستونه است که هر دو کاخ به دستور داریوش کبیر ساخته شده اند، آپادانای تخت جمشید در دوران پهلوی اول کشف شد و تعدادی از ستون های و سرستون های آن کاخ هنوز هم پابرجا هستند و نکته مهم دیگر شباهت و الگو برداری یکسان در ساخت، شکل و سنگ نگاره های به تصویر کشیده شده در هر دو کاخ است.

از سرستون های زیبا و باشکوه گرفته تا نقوش گل نیلوفر و طرح های کشیده شده بر ستون ها و پایه های آن ها همگی دارای الگو هایی یکسان و اندازه هایی مشابه هستند، اما بر اساس آثار به تاراج رفته این کاخ در موزه ی لوور، آجر های لعاب دارِ دیوار ها، که نقش سپاه جاویدان هخامنشی و شیر های بالدار بر آن نقش بسته اند، از جمله بخش های زیبا و متفاوت کاخ آپادانای شوش به شمار می آیند که از شوش برده شده اند.

کاخ آپادانا در قسمت شمال، شرق و غرب دارای سه ایوان کوچک بوده که هر کدام دارای 6 ستون بوده اند. با این حال، این کاخ زیبا و افسانه ای، امروز تنها پایه های سنگی و ستون های شکسته و سر ستون های بر زمین افتاده ای دارد ولی همچنان تاریخی عظیم را به دوش می کشد.