گنبد سبز مشهد

این بار در شهر مذهبی و تاریخی مشهد، به سراغ یکی دیگر از آثار تاریخی و مذهبی این شهر می رویم. این اثر متعلق به دوران صفویه است و در عهد شاه عباس اول در این شهر بنا شده و مورد توجه و احترام مردم مشهد نیز می باشد. این بنا گنبد سبز نام دارد، بنایی زیبا، باوقار و مذهبی که مکانی دیگر برای نمود هنر معماری ایرانی بوده و هنرمندان ایرانی با توجه به اهمیت دادن حکومت صفوی به چنین بنا هایی فرصت ظهور هنرشان را پیدا کردند. برای رسیدن به این مکان باید راهی خیابان آخوند خراسانی شوید، در آنجا گنبد فیروزه ای این مکان که اسم آن هم از این مشخصه ی معماری اش گرفته شده، در میانه ی میدان یا فلکه ی آخوند خراسانی نمایان است.

بر اساس اطلاعات تاریخی که در خصوص این مکان وجود دارد، گنبد سبز در ابتدا خانقاه صوفیان بود و عارفان و صوفی مسلکان بسیاری در آنجا حضور داشتند، اما پس از مرگ شیخ محمد مومن استر آبادی به بقعه ی این عارف عهد صفوی تبدیل شد، مومن استرآبادی از علمای بزرگ شیعه در آن دوره ی تاریخی بود و به واسطه ی جایگاه علمی و مذهبی اش مورد احترام حکومت شیعی صفویه قرار داشت. اما نکته ای که در این جا وجود دارد، توجه و بهایی است که در خلال سلطنت صفوی بخصوص تا دوران شاه عباس اول به خانقاه ها و صوفی مسلک های می شد و دلیل آن هم ریشه ی صوفیانه خاندان صفویه و شیخ صفی الدین اردبیلی جد شاه اسماعیل صفوی موسس این سلسله بود. شاه عباس کبیر پس از فوت شیخ مومن استرآبادی دستور ساخت این بنا را صادر کرد. این رخداد به سال 1036 باز می گردد و گنبد سبز در سال 1058 تکمیل می شود.

بنای گنبد سبز از آن دست آثاری به شمار می رود که زمینه ی هنر آفرینی معماری ایرانی را فراهم کرده و با گذشت چند قرن همچنان مانند نگینی درخشان تماشایی است. پلان بنا به صورت هشت ضلعی ساخته شده که گنبد رفیع و فیروزه ای رنگش بر بالای بنا نماد و مشخصه ی اصلی سازه به شمار می آید. اما این هشت ضلعی در قسمت داخلی به چهار ضلع تبدیل می شود. از جمله هنر های معماری بکار رفته در این اثر می توان به کاشی کاری معرق رایج در عهد صفوی اشاره داشت.

گردشگران در خیابان آخوند خراسانی و درست در وسطه میدان ، می توانند شکوه هنر معماری رایج در عهد صفویه را این بار در شهر مشهد مشاهده کنند. نورپردازی سبز رنگ این بنا، بیشتر هویتش را نمایان می کند، اما بدون شک مهمترین بخش معماری گنبد سبز، هنر کاشی کاری است، که در عهد شاه عباس کبیر در ایران رایج بود، هرچند که هنر کاشی کاری همواره بخش مهمی از معماری ایرانی در طول قرن های متمادی بوده اما در گنبد سبز، از گنبد گرفته تا طاق ها و دیگر بخش های این بنا، همه متاثر از هنر کاشی کاری هستند. از دیگر قسمت های زیبای بنای گنبد سبز می توان به ازاره های نمای بیرونی بنا اشاره کرد، که آنها هم با کاشی های معرق زیبایی شان دو چنان شده است. گنبد سبز بنایی است که گردشگران تماشای آن را در تور مشهد هرگز فراموش نخواهند کرد.