در معرفی جاذبه های گردشگری شهر دهلی شما را بر خی باغ های و پارک های زیبا مانند باغ لودی آشنا کردیم که این باغ های در دوران امپراتوران مغول گورکانی تاسیس شدند، اما در گوشه و کنار دهلی باغ های متعددی وجود دارد که همچنان ماهیت باغ مانند خود را حفظ کرده اند و امروزه به عنوان جاذبه های گردشگری پذیرای مهمانان این شهر تاریخی هستند و اوقات لذت و بخشی و شیرینی را برای آنان می زنند.که در این بخش می خواهیم شما را با این باغ ها آشنا کنیم، با ما در این مسیر سبز و تاریخی همراه باشید.
باغ های گورکانی که در برخی متون از آن به عنوان باغ های مغولی یاد می شود، سبک و ساختار متفاوتی نسبت به دیگر دوره های تاریخی در هندوستان دارند و همین خاطر ، ساختار متفاوت آنها تا به امروز پا برجا بوده و امروزه به شدت مورد علاقه شهروندان و گردشگران دهلی قرار دارند. مهمترین نکته ای که در این خصوص وجود سبک این باغ هاست، این باغ ها بر اساس المان های سبک باغ های ایرانی ساخته شده اند و بدون شک این شکل از ساختاربندی باغ ها را باید باغ ایرانی نامید، به همین دلیل انتخاب نام باغ های گورکانی در دهلی بهترین اسم برای آنهاست. اگر به خاطر داشته باشید در معرفی آرامگاه همایون شاه و برخی دیگر از بزرگان و آثار متعلق به دوران گورکانی اشاره کردیم که در خلال سلطنت همایون شاه پسر بابر اولین پادشاه امپراتوری گورکانی، به دلیل حمله قوای افغان به رهبری شیر شاه، به ایران گریخت و در دربار شاه تهماسب ساکن شد، اما پس نزدیک به 15 سال با حمایت پادشاه ایران شاه تهماسب صفوی به هندوستان حمله کرد و تخت پادشاهی اش را باز پس گرفت، این رخداد باعث شد تاثیر پذیری و همچنین نفوذ به ویژه فرهنگی ایران در شبه قاره شد، و فرزندان گورکانی هم همواره ارتباط نزدیکی با فرهنگ و ادبیات ایران داشتند، به گونه ای که برخی متون تاریخی از امپراتوری گورکانی با عنوان امپراتوری فارس زبان یاد کرده اند.
به همین جهت یکی هنگامی که به سراغ باغ های گورکانی می رویم، دانستن این پیشینه ی تاریخی بسیاری از موضوعات را برای گردشگران روشن می کند و دلیل این سبک از باغ های گورکانی را بر ملا می سازد. اما پیش از پرداختن به باغ های گورکانی ، دانستن ویژگی باغ های ایرانی جذابیت باغ های متعلق به امپراتوری گورکانی در دهلی برای شما بیشتر خواهد کرد. باغ های ایرانی با برخورداری از المانی هایی خاص بر پایه عناصری معماری شامل ساختاری هندسی، آب ، درختان و کوشک و یا ساختمان مرکزی در وسط باغ ها تشکیل می شوند. بسیاری بر این باورند که این شکل از معماری باغ متعلق به دوران هخامنشی (پاسارگاد در شیرازِ ایران) و دوران ساسانی است که در دوران پس از اسلام در ایران هم شاهد آن هستیم، جریان داشتن آب به صورت روان و کانالیزه شده در قسمت های مختلف باغ به طورت منظم و هندسی، در کنار فضای سبز و درخت کاری که گونه های مختلفی از درختان را شامل می شود و همچنین کوشک یا ساختمانی که در ویط باغ ساخته می شود که از همه طرف به باغ منتهی می شود و حوض های بزرگی در مقابل کوشک قرار دارند، همه این المان های باغ های ایرانی هستند که می توان در باغ های گورکانی شاهد آنها بود، با ما در این مسیر همراه بمانید.
باغ های گورکانی در دهلی در ادامه ی ساخت دیگر باغ هایی به این سبک بود که در نواحی مختلف امپراتوری گورکانی قابل مشاهده بود، باغ های در پاکستان، افغانستان و بنگلادش امروزی هم می توان نمونه های متعددی از آنها را دید. برهمین اساس باغ به عنوان یک رسم خانوادگی در میان پادشاهان گورکانی رواج داشت و در دوره های مختلف تاریخی شاهد ساخت و توسعه این نوع باغ ها هستیم. که همه این باغ دارای هویت جدا و مختص خود هستند و حتی شباهت اندکی به هم دارند، البته این عدم شباهت شامل ساختار کلی و المان های اصلی باغ نمی شود و همان طور که پیش تر در سایت 2safar عنوان کردیم، باغ های گورکانی را از المان های معماری باغ های ایرانی الگو برداری کرده اند و این المان ها در شکل، تزئینات و فرم ساخت دارای تفاوت هایی هستند که همین عامل جذابیت آنها بیشتر می کند.
باغ های گورکانی بر اساس همان المان های الگو برداری شده، در یک فضای محصور ساخته می شدند که از طریق دیوار کشی دورتادورشان محصور می شد و درون دیوار ها تلفیقی از ارتباط انسان و طبیعت موج می زند که یکی از مهمترین ویژگی های این باغ های به شمار می آید و آن هم بهره گرفتن از طبیعت و عناصر طبیعی در سازه هایی انسانی و هدایت شده، که مهمترین این بهره مندی را می توان در استفاده از آب دید. آب جاری در بخش ها و قسمت های مختلف این شکل از باغ ها یکی از ویژگی های مهم و اساسی آنها به حساب می آید و به شکلی زیبا و مهندسی شده، آب از طریق کانال تعبیه شده و بر اساس یک نقش کلان در همه ی قسمت های باغ جاری است و علاوه بر کارکرد آب رسانی و آب دهی به درختان و فضا های سبز، در شکل و ساختار کلی باغ هم جایگاه مهمی دارد. از دیگر بخش هایی که در باغ های گروکانی به چشم می آید و باز هم از آب استفاده کرده اند، استخر هایی است که می تواند در کنار ساختمان مرکزی باغ قرار گرفته و یا در مقابل آن باشد و علاوه بر منبع آب بودن آن استخر و جنبه ی بصری اش در چنین باغ هایی با انعکاس آسمان ترکیب رنگی فوق العاده ای را در طول روز ایجاد می کند و در طول شب هم چهره ی مهتاب و آسمان پرستاره، از تصاویر زیبا و دلنشینی است که در این شکل از باغ ها مشاهده می کنید.
هنگامی در باغ های متعلق به دوران گورکانی قدم می زنید، تنوع پوشش گیاهی در این باغ جالب توجه و دیدنی است، یکی از ویژگی های که در این باغ ها رعایت می شود، کاشت درختانی از گونه های مختلف است، که علاوه بر ایجاد تنوع در درختان و گوناگونی انواع درختان، شکل و ظاهر باغ را با تنوع درختان متفاوت و زیبا کرده و همچنین میوه های متفاوت را می توان در این باغ ها چید و همین تنوع در نوع درختان، در گل ها نیز وجود دارد و این تنوع رنگارنگی بسیاری زیبایی را به باغ های گورکانی می بخشد، با ما در ادامه ی بازدید از باغ های گورکانی یا همان ساختار اصیل اش یعنی باغ های ایرانی در هند همراه باشید.
در معرفی جاذبه های باغ های گورکانی به استفاده از آب جاری و استخر و همچنین تنوع گیاهی در این نوع باغ های اشاره کردیم و در ادامه ی می خواهیم توجه شما را به حضور پررنگ و هدایت شده ی طبیعت در این باغ جلب کنیم، در بسیاری از فضا های سبز در نقاط مختلف جهان، عناصر مختلفی مانند مجسمه ها و ساختمان ها، از ویژگی های اصلی باغ ها به شمار می آیند، در حالی که در باغ های گورکانی به دلیل شباهت اقلیمی به مناطق مختلف ایران، ساختار های باغ های ایرانی به خوبی در دهلی و در قالب باغ های گورکانی اجرا شد، همان طور که پیش تر هم گفته شد، تنوع در گونه های درختان و گل ها علاوه بر جلوگیری از یکنواختی محیط، فضا را به شدت رنگارنگ و زیبا کرده و به صورت هدایت شده این تکثر را ایجاد کرده اند.
این درحالی است که اگر به تنوع درختان و گل وجود چندین نوع از پرندگان و پروانه ها هم اضافه کنید، در این صورت شما با یک تصویر رویایی در باغ هایی این چنین رو به رو خواهید بود . از سوی دیگر، این تنوع رنگ و گونه در مرکز یا وسط باغ به یک کوشک، کاخ و یا عمارت منتهی می شود، یک وحدت در میان این تنوع های قابل لمس است، عناصری که به شکلی زیبا و مهندسی شده در ساختار کلی این چنین باغ هایی گنجانیده شده اند.
در بسیاری باغ ها با توجه امکانات جغرافیای تامین آب به اشکال مختلف صورت می گرفت، اگر در یکی منطقه پر آب بوده باشد از طریق رودخانه، دریاچه و یا منبع اصلی آب، آب جاری باغ تامین می شود وگر نه چشمه و چاه تامین کننده ی آب جاری این باغ بودند، که البته در صورت برداشت آب چاه، شکل مهندسی تر و پیشرفته تر از یک مکانیسم خاص را شاهد هستیم که بیشتر در نواحی مرکزی ایران می توان این سبک از تامین آب برای باغ های ایرانی را مشاهده کرد. همانوطر که پیش تر گفته شد، باغ های گورکانی کاملا بر اساس المان های باغ های ایرانی ساخته شده اند، اما باید به این نکته هم اشاره کرد که در باغ های گورکانی هویت فرهنگی و تمدنی گورکانیان به شکل پررنگی وجود دارد و المان های فرهنگی آن دوره ی تاریخی هند را می توان در بنا ها، تنوع گیاهان، سمبل های هویتی شان مشاهده کرد. از این رو، یکی از مهمترین المان های فرهنگی در باغ های گورکانی، عناصر هویتی مغول این امپراتوری وسیع است که در بخش های مختلف باغ های گورکانی به تصویر کشیده شده اند.
از همین رو، هنگامی گردشگران به باغ های گورکانی قدم می گذارند، به آثار و بقایای متعددی از هویت معماری مغول رو به رو می شوند، که در دوران گورکانی به خصوص پس از به حکومت رسیدن اکبر شاه (بزرگترین پادشاه امپراتوری گورکانی) رایج بود. بر همین اساس باغ های گورکانی با الگو گرفتن از ساختار باغ های ایرانی، باغ های گورکانی را بر اساس المان های هویتی خودشان بنا کردند که امروزه از مهمترین جاذبه های گردشگری دهلی و بسیاری از شهر های مختلف هند و آسیای مرکزی محسوب می شوند.
