کلیسای سنت ماری افسوس ترکیه

از لابه لای سنگ ها و بنا های باستانی شهر افسوس، برگ های کتاب تاریخ این شهر ورق می خورد، برگ هایی که بسیاری از آنان با دیگر رخداد ها و اتفاق های مهم در جهانِ شرق و غرب متصل هستند و مانند زنجیری ناپیدا عناصر مختلفی از جهان هستی را بهم گره می زنند.گردشگران در شهر افسوس بنا ها، معابد، خیابان و مکان های مختلفی را مشاهده می کنند، که در روزگار خود نمونه ای فاخر از تمدن بشری به شمار می رفتند و امروز هم آثاری درخشان برای تمدن سازنده ی شام محسوب می شوند. اما برخی بناهای شهر افسوس، یادآور بخش های مهمی از تاخیر جهان هستند و تاریخ را نمایان تر به بینندگانشان نشان می دهند.

کلیسای سنت ماری یکی از همین بنای های تاریخی است که در شهر افسوس پیش روی گردشگران قرار دارد، اثری که علاوه بر جنبه های معماری و باستانی اش، بخش مهمی از تاریخ مسیحیت را یادآور می شود و گردشگران را متوجه آن بخش می نماید. به کلیسای سنت ماری ،کلیسای مریم باکره هم گفته می شود و از این لحاظ از اهمیت تاریخی بسیاری برخوردار است، چرا که این نخستین کلیسایی بود که با نام مریم باکره ساخته شد. البته برخی نیز این کلیسا را کلیسای دوتایی(the Double Church) هم نامند و این به دلیل تعلق بخشی از کلیسا به جان آپوستول(John the Apostle) مرجع عالی روحانیون مسیحی است، که محل تحصیل مسیحیان افسوس نیز به شمار می رفت و بخش دیگر هم متعلق به مریم باکره بوده است. با این حال در برخی از متون تاریخی، زمان ساخت کلیسای مریم باکره را قرن 4 بعد از میلاد مسیح می دانندو برای سالیان متمادی به واسطه ی سبک معماری و دیگر مشخصه های ظاهری، در زمان کنستانتین بزرگ بنا شده است، این در حالی است که باستان شناسان اتریشی، با توجه به یافته های باستانی شان در محوطه ی ویرانه های کلیسا، آن را متعلق به قرن سوم میلادی می دانند. هرچند ساخت و سبک معماری کلیسا، با پلان مستطیلی شکل اش و دهلیز بزرگ بخش ورودی آن، از المان های معماری بیزانسی به شمار می رود، اما بی گمان دو یافته باستان شناسی هم دیگر را تکذیب نمی کنند بلکه گردشگران را با این واقعیت روبه رو می سازند که چند قرن پیش از ساخت این بنا، کلیسایی دیگر هم در این بخش از شهر افسوس وجود داشته است.

سنگ های مرمر کف پوش وحوضچه ی غسل تعمید از بخش های دیدنی قابل مشاهده برای گردشگران این بنای باستانی است. اما گردشگران در این جا در میان یکی از داستان های تاریخ جهان مسیحیت قرار می گیرند، که به جذابیت این مکان خواهد افزود. بر اساس برخی نوشته ها در کتاب های تاریخی، در سال 431 پس از میلاد، شورای عالی جهان مسیحیت متشکل از 195 اسقف در معروف ترین کلیسای شهر افسوس یعنی کلیسای مریم باکره گرد هم جمع می شوند تا در خصوص مسائل مهم جهان مسیحیت از جمله ماهیت الهی و انسانی حضرت مسیح صحبت کنند. مباحثی که به مادر خدا بودن و خدا بودن حضرت مسیح مرتبط بود که اسقف قسطنطنیه نستور یوس و حامیانش با این امر به مخالفت می پردازد و این مباحث را عاملی در جهت تهدید بشریت مسیح و انکار عظمت خدا می دانستند. وی پیشنهاد کرد که مریم را حامل مسیح بدانند. هرچند نظر یوس مورد پذیرش قبول نگرفت و دست آخر به تبعید او انجامید، اما کلیسای سنت ماری برای همیشه بخشی از تاریخ جهان مسیحیت شد و گردشگران با شنیدن این داستان تاریخی، نگاه شان به بنای برجا مانده از آن کلیسای باشکوه جدی تر، واقعی تر و جذاب تر می شود.