بنا های تاریخی همیشه جاذبه های دیدنی هستند که ارتباط عمیقی میان ما و گذشته برقرار می کنند و از این نظر در هر کجای دنیا که باشید، خانه های قدیمی، بنا ها تاریخی و عمارت فاخر یکی از پرطرفدار ترین جاذبه ی آن شهر به شمار می آید، اما بسیاری از این بنا، بازتاب زندگی بخش کوچکی از مردمان آن روزگار است، خانه های وسیع با معماری فاخر که گنجینه های ارزشمندی به لحاظ فرهنگی و تاریخی به شمار می آیند. در شهر بجنورد که امروزه مرکز استان خراسان شمالی به شمار می آید، خانه های عمارت های قدیمی پیش روی گردشگران قرار دارد، که خانه ی بانک ملی ایران یکی از این بنا های شاخص قدیمی است که در کنار هم با این بنا و داستان تاریخی اش آشنا می شویم.
بنا های تاریخی همیشه جاذبه های دیدنی هستند که ارتباط عمیقی میان ما و گذشته برقرار می کنند و از این نظر در هر کجای دنیا که باشید، خانه های قدیمی، بنا ها تاریخی و عمارت فاخر یکی از پرطرفدار ترین جاذبه ی آن شهر به شمار می آید، اما بسیاری از این بنا، بازتاب زندگی بخش کوچکی از مردمان آن روزگار است، خانه های وسیع با معماری فاخر که گنجینه های ارزشمندی به لحاظ فرهنگی و تاریخی به شمار می آیند. در شهر بجنورد که امروزه مرکز استان خراسان شمالی به شمار می آید، خانه های عمارت های قدیمی پیش روی گردشگران قرار دارد، که خانه ی بانک ملی ایران یکی از این بنا های شاخص قدیمی است که در کنار هم با این بنا و داستان تاریخی اش آشنا می شویم.
خانه ی بانک ملی با قدمتی در حدود 100 سال یکی از بنا های قدیمی شهر است که به طور دقیق نمی توان سال ساخت آن را عنوان کرد، اما بر اساس اطلاعات موجود در خصوص این بنای تاریخی می توان آن را متعلق به اواخر دوران قاجاریه و اوایل دوران پهلوی دانست، چیزی که به خوبی در معماری و ساختار آن قابل مشاهده است. اگر با ما در 2safar همراه بوده باشید، در معرفی بنا های مختلف تاریخی به خصوص آثار دوران قاجاریه به سبک های رایج و غالب در آن دوره ی تاریخی اشاره کرده ایم و تا حدودی با یک تقسیم بندی فرضی عناصر محوری و پرکاربرد در هر دوره ی تاریخی در دروان قاجار را معرفی کرده ایم، این بار برای بار دیگر، در معرفی خانه ی بانک ملی شما را عناصر و ویژگی های غالب معماری در اواخر دوران قاجاریه آشنا می کنیم.
این ساختمان با سقف شیروانی به خصوص اش، پلان جذاب و تماشایی آجری و جزئیات زیبای بخش های مختلف اش یکی از ساختمان زیبایی است که از اواخر دوران قاجاریه و اوایل دوران پهلوی بر جا مانده است. اگر به خواهید، سریع و بدون توجه به جزئیات تاریخی این بنا از آن دیدن کنید، فضای معماری تلفیقی اش، بیشترین تاثیر را در ذهن شما خواهد داشت، که البته آن هم برگرفته از ماهیت معماری این بنای تاریخی است، اما در کنار جزئیات معماری این بنا، گردشگران می توانند خطوط تاریخی مهمی از تاریخ این سرزمین را بخوانند، تاریخی که در هر دوره و یا بهتر است بگوئیم در دهه آبستن تحولات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مهمی بوده است و این مربوط امروز و دیروز نیست بلکه بخشی از هویتی تاریخی این سرزمین است، با ما در ادامه ی این مسیر همراه باشید.
در ادامه ی آشنایی با ساختمان بانک ملی ایران، در شهر بجنورد به سراغ هویت معماری آن می رویم، نکته ای که بار ها در معرفی بنا های تاریخی در شهر های مختلف ایران در 2safar به آنها اشاره کردیم. عناصر یا همان المان های اصلی معماری دوران قاجار در دوره های تاریخی مختلفی متفاوت بوده است، در آغاز شکل گیری این سلسله ی پادشاهی به دلیل پرداختن به امور نظامی و تثبیت حکومت، عناصر فرهنگی در معماری بیشتر برگرفته از عناصر شاخص معماری در دوره های قبل تر از خود بوده است، هرچند در معماری ایرانی و هنرهای مختلف اش، شباهت بسیاری را می توان در سبک های معماری مشاهده کرد، با این حال، هنگامی که به بنا های یک دوره ی تاریخی نگاه می کنید، آن شباهت رنگ و نمای دیگری می گیرند و هویتی جدا می سازند. به همین خاطر هنگامی که سخن از معماری بنا های تاریخی اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی به میان می آید، باید به روند تاریخی طی شده در آن دوره ی زمانی نگاه کرد. پس از رفت و آمد های مختلف شاهان ایران بخصوص ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه به اروپا، تاثیر پذیری از معماری و فرهنگ اروپایی نمود بیشتری پیدا می کند، وسایل و کالا های غربی بیشتری نسبت به دوره های پیش تر در خانه ها و عمارت دیده می شوند و به قول آن دوره فرنگ رفته ها با توشه باری فرهنگی بیشتری به ایران می آیند، که در معماری نمود بیشتر و دیرپا تری پیدا می کنند، همان طور که در جامعه و سیاست هم شاهد ظهور مشروطیت و قانون اساسی و مجلس در آن دوره تاریخی هستیم.
به همین خاطر، وقتی به خانه ی بانک ملی شهر بجنورد نگاه می کنید، یک عمارت زیبا با عناصر پررنگ از معماری اروپایی قرن نوزدهم پیش روتان قرار دارد، اما در کنار این عنار و الگو های فرنگی (غربی) می توان ظرافت دست هنر هنرمندان ایرانی را نیز مشاهده کرد، آینه کاری ایرانی و قجری در کنار گچ بری های تماشایی ظریف، جلوی ایرانی به این بنا بخشیده اند و در کنار گچ بری های گل و گیاه زیبای این خانه ی تاریخی، منبت کاری های چوبی زیبایی را در پنجره ها و درهای این خانه می بینیم.
کاشی کاری هم به عنوان هنر پرتکرار و پررنگ معماری ایرانی نیز در این خانه حضوری گرم دارد، که البته به سیاق خانه های دوران قبل در عهد قاجار، کاشی های هفت رنگ زیبایی کارشده اند. سرستون های این خان بر اساس المان های کورینتی ساخته شده اند و همان طور که پیشتر هم گفته شد، سقف خانه هم بخش مهمی دیگری است که آن نیز برگرفته از معماری اروپایی است، به همین خاطر، بنای عمارت خانه ی بانک ملی در شهر بجنورد به عنوان یکی از میراث های ملی ایرانی، نمود زیبای از معماری تلفیقی و هویت تاریخی و فرهنگی است که در آن دوره ی تاریخی بر احوال مردمان آن روزگار غالب بوده است، البته باید باز هم به این نکته اشاره کرد، که این شکل از معماری و تفکر نشان دهنده ی رویکرد نخبگان مختلف جامعه ایرانی و گردشگران بهتر می توانند در خانه ی بانک ملی و در کنار تزئینات زیبا و باشکوه این خانه، حال و روز آن روزگار پر تنش را حس کنند.
