همه ی ما در شهر ها مختلفی که به دنیا آمده ایم، زندگی کرده ایم و در سفر هایی که به دیگر شهر هایی ایران داشته ایم، حافظه تاریخی ما با عناصر مشابهی در شهر مختلف گره خورده از مساجد تاریخی و به نام گرفته تا بازار های سنتی و هویتی ایرانی که در شهر های قدیمی و مهم ایرانی دارای نقش های مختلفی بوده و هستند. در ادامه ی این موضوع در بسیاری از شهر های قدیمی با مکان هایی به نام ارگ رو به رو شده اید و تاحدود در ناخودگاه شما با این عنصر هویتی و فرهنگی ارتباط برقرار می کنید ، البته ارگ های شهر قدیمی امروزه عناصر نمادین و هویت سازی هستند و دیگر آن کاربرد نزدیک معنای ارگ به معنای برج و باروی شهر را ندارند و در سفر ما به شهر های مختلف ایران ، با جاذبه های مختلفی آشنا شده اید، که ارگ های باقی مانده همیشه یکی از مقصد ها ما در آن شهر ها است.
در گذشته به دلایل مختلف که مهمترین آن بحث های امنیتی بوده، مکانی با عنوان ارگ حکومت برای حاکمان می ساختند و در هنگام حمله متجاوزان به شهر، مردم به این مکان های پناه می بردند و به نوعی دارای نقش حمایتی و امنیتی برای شهر ها داشتند اما با گذشت زمان تغییراتی که رد شکل و ساختار های مختلف حکومتی رخ داد، ارگ ها با گذشت زمان دچار آسیب شدند و موضوعیت کاربردی خود را از دست دادند و برای مدتی کاملا فراموش شده و در این بین بسیاری از این ارگ ها در شهر های مختلف ، متاسفانه از میان رفتند و امروزه اندک ارگ های قدیمی را می توان در شهر های ایران مشاهده کرد. که البته عدم آگاهی و عدم مسئولیت مسئولان و شهروندان در این موضوع بسیار پررنگ است.
اما به آرامی ارگ های باقی مانده که با ساختار مستحکم و زیبا ساخته شده بود، به بخشی از هویت شهری و هویت تاریخی شهر ها بدل شدند، به روی کارت پستال های ساخته شده برای شهرها رفتند و به نماد شهری بسیاری از شهر های ایران بدل شدند. در شهر سمنان هم با توجه به ساختاری تاریخی این شهر ارگی تاریخی وجود داشته که امروزه تنها از آن بنا یک دروازه به جای مانده است که می خواهیم این بار در 2safar به سراغ این بقایایی تاریخی ارگ سمنان برویم و از دیدن آن با شما لذت ببریم.
از آن ارگ تاریخی ، دروازه ای برجامانده که به نام دروازه ی ارگ سمنان شناخته می شود، این دروازه اثری متعلق به دوران قاجاریه است با ساختاری زیبا، معماری فاخر و نمایی باشکوه برای دهه ها نماد شهری سمنان به شمار می رفت و مردم دیگر شهر های ایران، سمنان را با تصویری که از این دروازه تاریخی دیده بودند و می شناختند. امروزه برای دیدن این دروزاه باید به میدان ارگ رفت، سازه ای که در گذشته دروزاه ی این شهر قلمداد می شد، امروزه در میانه ی میدانی به همان نام قرار دارد و گردشگران شهر سمنان بدون شک یکی از مقصد های سفرشان دیدن و انداختن عکس در کنار این سازه ی تاریخی خواهد بود، سازه ای که بخشی از خاطرات جمعی مردم سمنان را تشکیل می دهد و همان طور که گفتیم تکه ای هویت تاریخی این شهر است.
قبل از آنکه با دروزاه ی ارگ سمنان به عنوان یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری این شهر آشنا شویم، باید به این نکته اشاره کنیم، که دروازه ی ارگ با ارتفاعی در حدود 7 متر، اثری متعلق به دوران قاجاریه است، که بر اساس اطلاعات تاریخی ذکر شده این دروازه در دوران ناصرالدین شاه قاجار ساخته می شود، هرچند ارگ سمنان پیش از ساخت دروازه ی ارگ در این شهر وجود داشت که امروزه هیچ رد و نشانی جز همین دروازه ی تاریخی از آن برجاا نماده است، در متون تاریخی در خصوص ساخت این دروازه آمده است، که ناصر الدین شاه در یکی از سفر هایش، در ارگ سمنان ساکن می شود، ارگی که مجموعه ی کامل بوده با برج و بارو و دروازه ی جنوبی اش مرکز حکومت در سمنان به شمار می رفت، نکته جالب اینکه اولین تلگرافخانه ی سمنان هم در همان ارگ قرار داشته است، ناصرالدین شاه در هنگام اسکان در این ارگ به میرزا ضیاء الدوله دستور می دهد که در ضلع شمالی ارگ هم دروازه ای بسازند، که البته این دستور به نظر یک مشاور ساده برای تغییر در فاضای ارگ می ماند. از این رو، پس از خروج شاه، حاکم سمنان لوازم ساخت دروازه ی جدید را در قسمت شمالی ارگ فراهم می کند و دروازه ی ارگ سمنان به شکلی زیبا، باشکوه و تماشایی ساخته می شود، دروازه ای که امروزه تنها اثر برجامانده از آن ارگ حکومتی است.
با تخریب ارگ، دروازه ی ارگ در تقاط خیابان طالقانی و نوری قرار دارد و در وسط یک میدان کوچ خود نمایی می کند، سازه ای با ارتفاع 7 متر که با هنر آجری کاری معماری ایرانی ساخته شده و ترکیبی زیبا و بسیار دلنشنین را ایجاد کرده است، به نوعی مهمترین دلیل برجای ماندن این اثر از ارگ سمنان زیبایی و چشم نوازی این اثر تاریخی است که ترکیبی فوق العاده از هنر های معماری ایرانی است. دروازه ی ارگ می توان به سه قسمت کلی تقسیم کرد، یک بخش مرکزی و دو بخش کناری، که دو بخش کناری دروازه به شکلی اریب فضا و نقطه ی دید را به قسمت مرکزی دروازه ختم می کنند. در بالای هر بخش هم دو مناره قرار دارد که در بخش مرکزی به تراکم مناره ها نمایی بسیار زیبا را به بنا بخشیده اند. و فاصله های دو مناره ی قسمت مرکزی یک طاق بزرگ قرار دارد و و طاق کوچ هم مناره ی قسمت مرکزی را به مناره های کناری قسمت های چپ و راست متصل می کندو نمایی بسیار زیبا و قرینه دارد ایجاد کرده است.
اما مهمترین هنر معماری بکار رفته در این بنا، کاشی کاری هایی است که در قسمت های مختلف دروازه ی ارگ قابل مشاهده اند، هنر کاشی کاری عهد قاجار،که با کاشی های هفت رنگ نمایی بسیار زیبا پیدا می کردند و در این میان در طاق میان دو مناره ی قسمت مرکزی، نبرد رستم و دیو سپید با کاشی های هفت رنگ به تصویر کشیده شده و این داستان اساطیری ایرانی به شکلی بسیار زیبا و چشم نواز توجه گردشگران و بینندگان این اثر را به خود جلب می کند، با ما در 2SAFAR همراه باشید تا در ادامه ی مسیر باز هم از زیبایی این اثر تاریخی بگوئیم.
دروازه ی ارگ سمنان، به عنوان یکی از جاذبه های تماشایی این شهر که برای دهه ها نماد شهری سمنان به شمار می رفت، چنان اثر ارزشمندی است که مانند دروازه ای در گذر زمان، شما را گذشته خواهد برد، بدون شک هنر های معماری بکار رفته در این بنا در چنین حسی بی تاثیر نیستند، همان طور که زیبایی و رویایی بودن این بنای تاریخی مانع تخریب آن شده، امروزه هم همان عناصر زیبا و تاریخی باعث شکل گیری جذابیت این اثر برای گردشگرانی است که سمنان رفته اند و خود را مقابل این اثر زیبا می بینند. با ما در ادامه ی آشنایی با بخش های مختلف این سازه ی تاریخی همراه باشید.
از دیگر بخش های زیبای دروازه ی ارگ سمنان می توان به کتیبه های این بنا اشاره داشت، کتیبه هایی که متعلق به دوران قاجاریه هستند و توسط هنرمندی به نام سید محمد باقر طباطبائی سمنانی طراحی شده اند. این کتیبه ها به عنوان سندیت تاریخی این دروازه مورد توجه گردشگران و بازدید کنندگان قرار دارد و در کنار درب های چوبی قطور دروازه از بخش های مهم این سازه به شمار می آیند. در های دروازه ی ارگ، مانند هر دروازه ی دیگری بخش محکم و مستحکمی به شمار می آیند، که بخش امنیتی ارگ به شمار می رفته به همین خاطرف این در ها را با الوار های قطوری ساخته اند و مشخصا که باز و بسته کردن آن ها مامور ویژه ای داشته اند. بر روی این درهای چوبی، گل میخ های آهنی علاوه بر استحکام و تقویت الوار های بهم چسبیده، بخش تزئینی و زیبایی بخش دروازه ها هم به شمار می آیند.
پیش تر در معرفی این دروازه به طور مختصر با نمای شمالی دروازه آشنا شدیم، نمایی که قسمت بیرونی دروازه به شمار می آید و کاشی کاری هایش از هنر و جذابیت بیشتری برخوردارند و به نوعی می توان نمای اصلی این دروازه را نمای شمالی دانست، با این حال، نمای جنوبی هم درست قرینه ی نمای شمالی است، البته با تفاوت های اندکی که با هم شاهد آنها خواهیم بود. در نمای جنوبی دو اتاق قرار گرفته، که در دوسمت دروازه به صورت قرینه ساخته شده اند و در مقابل اتاقک ها هم ایوان های کوچکی تعبیه شده اند و که راهرو های کوچک و راه روی اصلی نیز در این مسیر وارد ارگ می شوند. نمای جنوبی را با آجر ساخته اند و این درحالی است که زیبایی نمای شمالی بیشتر متکی به کاشی کاری های جذاب آن می باشد، با این حال سادگی آجری کاری نمای جنوبی، عاری از هنر نیست و آجرکاری به عنوان یکی از قدیمی ترین هنر های معماری ایرانی، در این بخش از نمای جنوبی جلوه ی بیشتر دارد. در بالای 5 طاق این نما و سردر نیم دایره ای نمای جنوبی کاشی کاری های ساده تری نسب به نمای شمالی بکار رفته است.
همان سردر نیم دایره با خطور زرد رنگ کاشی شده مهمترین بخش نمادین نمای جنوبی است، که در سادگی نمای جنوبی بیشتر به چش می آید، در واقع این نما دارای هویت مختص به خود می باشد و از این نطر برای گردشگران جذابیت خود را خواهد داشت و جلوه ی دیگری از هنر معماری ایرانی را نشان می دهد. در واقع هنر معماری ایرانی عرصه بی نظیر و جذابی از ذوق و هویت هنری سرزمینی تاریخی است که در کوچک ترین مجال، بیشتری جلوه گری را از خود نشان می دهد.
